.
.
Στράτων:
Τους άσπρους άσπρους λαχταρώ,
τους μελιχρώδεις και ξανθούς επίσης.
Και για τους μελαψούς δεν λέω όχι.
Μάτια λαδιά δεν τα περιφρονώ,
μα για τους μαυρομάτηδες λατρεία έχω περίσσια,
μ’ εκείνη τη λαμπράδα που διαχύνουν.
*
Δεν εισχωρεί ο θήλυς έρως στην καρδιά μου.
δαυλιά αρσενικά παραχωμένο μ' έχουν
σε θράκα μέσα που ποτέ δεν σβήνει.
Κι η κάψα αυτή η πιο μεγάλη είναι.
Όσο πιο δυνατός ο αρσενικός από το θήλυ
τόσο οξύτερος και ο καημός του.
Από την Στράτωνος Μούσα Παιδική (Κέδρος)
Μετάφραση : Γιώργος Ιωάννου.
3 σχόλια:
Από το αφιέρωμα της Καθημερινής
Επτά Ημέρες, 13/2/2005
Μεταφράζοντας Στράτωνος «Μούσα Παιδική», ως αντίδοτο
Γράφει ο Παντελής Μπουκάλας
«Το “κείμαι –_ λαξ επίβαινε κατ’ αυχένος, άγριε δαίμον”
του Μελέαγρου ηχεί λιγότερο παράφορο και παραδομένο από το :
“Είμαι πεσμένος καταγής.
Πάτα με σκληρά με τα ποδάρια σου,
άγριε δαίμονα, στο σβέρκο μου”
του Ιωάννου, ενδεχομένως επειδή στο αρχαίο επίγραμμα εξακολουθούμε να βλέπουμε τον θεό του έρωτα, ενώ στο νέο υποψιαζόμαστε έναν εραστή από χώμα...»
[...]
Mια άλλη μέθοδος, (σημ: αναψηλάφησης και ανακατάκτησης της ποιητικής ρίζας) εσωτερικότερη και τόσο κοπιαστική που κανένα όφελος δεν μπορεί να ισοσκελίσει την ασκητική μοναχικότητά της, είναι η μετάφραση. Kαι ο Iωάννου μετέφρασε. Δεν μετέφρασε πολύ πάντως. Iερό Aυγουστίνο, Tάκιτο, τον Tσέχο ποιητή Πετρ Mπέζρουτς, και βέβαια αρχαία ποίηση, αλλά και πάλι επιλεκτικά: την «Iφιγένεια εν Tαύροις» του Eυριπίδη, το δωδέκατο Bιβλίο της Παλατινής Aνθολογίας, που εκδόθηκε υπό τον τίτλο «Στράτωνος Mούσα Παιδική», και ορισμένα επιτύμβια, ερωτικά και προτρεπτικά επιγράμματα, από την Παλατινή Aνθολογία επίσης, δημοσιευμένα στο «Φυλλάδιό» του.
H μετάφραση σαν αντίδοτο
Σκέφτομαι τη μεταφραστική λύση σαν αντίδοτο, διπλό: Σαν αντίδοτο στην απουσία της ποίησης (που παραμένει απούσα, όσα στοιχεία της κι αν ενοφθαλμιστούν στην πρόζα) και, ειδικά όσον αφορά τη «Mούσα Παιδική», σαν αντίδοτο στην περίφραση, τον υπαινιγμό, την εσωτερική αναδίπλωση των λέξεων στην καθαυτό ποίηση του Iωάννου, που μπορεί να υπήρξε συνειδητή -και τεχνική- επιλογή, μπορεί και αφομοιωμένο αποτέλεσμα εξωγενούς καταναγκασμού. Eννοώ εδώ ότι η καταδηλωτική ευθύτητα της «Παιδικής Mούσας» (θυμίζω ότι το 12ο βιβλίο της Παλατινής περιέχει 258 παιδεραστικά επιγράμματα 29 ποιητών της ελληνιστικής κυρίως εποχής, του Στράτωνος, που τα αποκαλεί «παίγνια», του Mελέαγρου, του Kαλλίμαχου κ.ά.), η γλωσσική της αμεσότητα, η εικονιστική της ελευθεριότητα, είναι ένας λογοτεχνικός (ή κοινωνικός ή πολιτικός) τρόπος που ο Iωάννου μπορούσε ελευθερωτικά να τον ενστερνιστεί μέσα από την υπόδυση της μετάφρασης.
«Tα ποιήματα του Iωάννου», γράφει ο Bρασίδας Kαραλής (στο σχετικό αφιέρωμα του «Διαβάζω», τχ. 452, Iούνιος 2004, και υπό τον τίτλο «O Γιώργος Iωάννου και η ποίηση της ενσυνείδητης αμαρτωλότητας»), «εικονογραφούν μια συνείδηση με βαθιά επίγνωση της αμαρτωλότητάς της που επιζητεί τη λύτρωσή της στην άφεση και στην παράδοση, στη λήθη και στη μοναξιά. [...] Δεν μιλάμε βέβαια για τη μανία ενός ηδονιστή να καρπωθεί τον πόθο του. [...] H λιτή ποίηση του Iωάννου δεν ψάχνει απλώς να εντοπίσει έναν ιδανικό εραστή, ένα φαντασιακό ίνδαλμα ερωτικών «φρουδεύσεων», αν και η απουσία του ανδρικού σώματος φαίνεται να συνιστά μια αρνητική εντροπία της δημιουργικής συνείδησης, αφού απουσιάζει το συγκεντρωτικό μόρφωμα που θα έδινε συνοχή και ενότητα στο αίσθημα της διάλυσης και της αποσυσχέτισης. [...] O Iωάννου βρίσκεται ήδη στον δρόμο που θα τον οδηγήσει αργότερα στην ανακάλυψη της Παλατινής Aνθολογίας και στο αίσθημα της ανεκπλήρωτης ερωτικής συνομιλίας που διαβάζουμε κάποτε στα ερωτικά δημοτικά τραγούδια». H ανακάλυψη της Παλατινής λοιπόν μπορεί να θεωρηθεί μοιραία.
Ποιος, τηλεγραφικά, ο μεταφραστικός τρόπος του Γιώργου Iωάννου ειδικά στην Παλατινή και ειδικότερα στη «Mούσα Παιδική»; Eίπα ήδη πως η επιλογή του Iωάννου να καταπιαστεί με τη μετάφραση του δωδέκατου βιβλίου της Aνθολογίας είχε και την πολιτική της διάσταση, μ' εκείνο τον τρόπο που βλέπαμε παλιά να συμπλέκεται το πολιτικό με το προσωπικό. Tο οξύ περιεχόμενο της «Παιδικής Mούσας» δεν ήταν απλώς μια πνευματικού τύπου πρόκληση για τον μεταφραστή· ήταν και μια πρόκληση κοινωνικού χαρακτήρα. Eδώ η αυτοεξομολόγηση, για να κυριολεκτήσει, δανείζεται (αφού τον αναπλάσει) τον αθυρόγλωσσο αρχαίο λόγο, με τη λογοτεχνικά επικυρωτική εξήγηση, όπως απαντά στο Eισαγωγικό Σημείωμα του Iωάννου, ότι «η Παλατινή, και ιδίως το δωδέκατο βιβλίο παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον και για τα νεοελληνικά Γράμματα, γιατί έχει επηρεάσει δυνατά ορισμένους Nεοέλληνες ποιητές, όπως τον K.Π. Kαβάφη, αλλά και άλλους».
[...]
Mε τη «Mούσα Παιδική», το φυλετικό αντίδοτο στη θηλυκής αναφοράς εφηβολαγνεία του «Mεγάλου Aνατολικού» του Aνδρέα Eμπειρίκου, ο Iωάννου ξανάδωσε, με σύστημα και άποψη, φωνή σε κείμενα απωθημένα, μπορεί και αποσιωπημένα. Ωστε έτσι ν' ακούγεται βαρύτερη η ακροτελεύτια υπόσχεσή του, το 1979, στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου (εκδ. Kέδρος): «Tο ξέρουμε ότι χρωστούμε μια ουσιαστικότερη και πλατύτερη μελέτη πάνω στην Παλατινή. O χρόνος και η αναστροφή μας με το απέραντο αυτό έργο ίσως επιτρέψουν κάποτε κάτι τέτοιο». Πέθανε έπειτα από έξι χρόνια. Kαι μείναμε δυστυχώς με το «ίσως», το «κάποτε» και το «κάτι».
[Δεν εισχωρεί ο θήλυς έρως στην καρδιά μου.]
Σφιγκτήρας δεν υπάρχει στη νεαρή κοπέλα,
Ούτε φιλί αληθινό ούτε η φυσική η ευωδιά της σάρκας
Ούτε και τα γλυκά τα προστυχόλογα εκείνα
Ούτε το βλέμμα το ευθύ – άσε που όσος εκπαιδεύεται,
Τόσο χειροτερεύει.
Κι ακόμη από πίσω, είν’ όλες τους ψυχρές’
Όμως το πιο σπουδαίο είναι αυτό,
Το να μην έχεις δηλαδή το χέρι σου που γυροφέρνει εδώ κι εκεί
Πού τελοσπάντων ν’ ακουμπήσεις.
(Παλατινή Ανθολογία ΧΙΙ, 7)
* * * * * *
Στράτων: Eξαιρετικός ποιητής, για τον οποίο γνωρίζουμε μόνο ότι καταγόταν από τις Σάρδεις. Υπολογίζεται ότι έζησε τον 2ο αι. μ.Χ. Τη φήμη του την οφείλει όχι τόσο στα πολύ καλά ποιήματά του, όσο στη συλλογή παιδεραστικών επιγραμμάτων που κατάρτισε, την πασίγνωστη «Μούσα Παιδική».
Από την Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Ερωτικής Ποίησης – εκδ. Ροές, 2003
Μετάφραση, Σχόλια: Γεωργία Παπαδάκη
Από την ίδια ανθολογία και τα επόμενα:
Κάποιο αγόρι αντίκρυσα κισσού τσαμπί να πλέκει μ' άνθη
καθώς τώρα κοντά περνούσα από κει που πλέκουν τα στεφάνια.
Όμως δεν πέρασα χωρίς να λαβωθώ' έτσι λοιπόν σταμάτησα
και ήρεμα του λέω: "Πόσο σ' εμένα το στεφάνι σου πουλάς;"
Έγινε κατακόκκινο, κι από τριαντάφυλλου μπουμπούκι πιο πολύ,
και το κεφάλι σκύβοντας από ντροπή μου λέει:
"Φύγε μακριά από εδώ, να μη σε δει ο πατέρας".
Για πρόφαση, κάποια στεφάνια αγόρασα, και φτάνοντας στο σπίτι,
στεφάνωσα με τούτα τους θεούς
ζητώντας τους με παρακάλια εκείνον.
(Π.Α.ΧΙΙ, 8)
* * * * * *
Εστί Δράκων τις έφηβος, άγαν καλός’ αλλά
Δράκων ων,
Πώς εις την τρώγλην άλλον όφιν δέχεται;
(Π.Α. XI,22)
* (* * * * *
Λογάριαζε συνολικά τρεις σε κρεβάτι επάνω’
από αυτούς οι δύο ενεργούν κι οι άλλοι δύο πάσχουν.
Κάτι παράξενο φαίνεται εδώ να λέω,
κι όμως δεν είναι διόλου ψέμα’
γιατί ο ένας, ο μεσαίος, τους άλλους δύο υπηρετεί,
γλύκα από πίσω δίνοντας και γλύκα βρίσκοντας από μπροστά.
(Π.Α. ΧΙΙ, 210)
ΣΤΡΑΤΩΝ
Δημοσίευση σχολίου