Είπα πιο πάνω πως η ποίηση του κ. Λαπαθιώτη είναι ρομαντική. Πρέπει όμως να προσθέσω ότι πολύ σπάνια έχει τις υπερβολές του ρομαντισμού. Είναι όσο το δυνατόν πιο απλή, χωρίς περιττά στολίδια, χωρίς τίποτε το εντυπωσιακό. Ο ελεγειακός τόνος δεν φτάνει ως την ανυπόφορη κλάψα και το αίσθημα διοχετεύεται στους στίχους πάντοτε μετρημένα. Όσο για την υποβολή, αυτή πετυχαίνεται με την αρμονία της μορφής και του περιεχομένου, με την καλαισθησία των φραστικών μέσων και την βαρύτητα του τόνου. Ο συνδυασμός μάλιστα όλων αυτών δημιουργεί το μουσικό εκείνο σύνολο, το τόσο απαραίτητο στη λυρική ποίηση.
Μήτσος Παπανικολάου : Κριτικά (Πρόσπερος)
Μήτσος Παπανικολάου : Κριτικά (Πρόσπερος)
4 σχόλια:
Γράφει ο Γιώργος Μπαλούρδος:
Η λεκτική δομή της ποίησής του παραμένει πτωχή, το γλωσσικό ένδυμα της σκέψης του, επίσης.Ο εικονοπλαστικός του καμβάς με ευκολία αποκωδικοποιείται. Η μορφή και το περιεχόμενο των ποιημάτων του είναι εύκολα προσδιορίσιμα.
Μόνο το μουσικό στοιχείο ξεχωρίζει έντονα μέσα στο έργο του. Αυτός ο λυρικός αργόσυρτος ορισμένες φορές λυγμικός λόγος και ο κουρασμένος σκεπτικισμός του. Ένας πλούσιος, συγκρατημένος, συγκινησιακά φορτισμένος ρυθμός που προκύπτει από τον συνδυασμό της σύνθεσης με τα εκφραζόμενα συναισθήματα. Ο αισθητισμός του δεν ενθαρρύνει, πάντοτε, την υπαρξιακή αναζήτηση, την κριτική αποτίμηση ή τη φιλοσοφική ενατένιση –παρά την άλλοτε άμεση και άλλοτε έμμεση διατύπωση των κρίσεών του- αλλά περισσότερο τη μουσική έκφραση, την αναμετάδοση της απόλαυσης της αισθηματικής τρυφερότητας και του νοσταλγικού τόνου, μέσω των διαφόρων ρυθμικών παιχνιδιών και των λεκτικών υποκοριστικών που συναντά κανείς σε αφθονία μέσα στην ποίησή του.
(Οδός Πανός, τ. 79/80)
Μία ακόμα κριτική για την ποίηση του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη:
[...]
Tα ποιήματα της πρώτης περιόδου χαρακτηρίζονται από έναν ερωτικό αισθησιασμό καθαρά ουαλδικό ως προς το στοιχείο του αμοραλισμού και της πρόκλησης [...] Ο έρωτας, δοσμένος με νεανική ένταση και υπερβολική, ίσως, αισθηματικότητα και ηδυπάθεια, βρίσκεται στο επίκεντρο της θεματικής του.
[...]
Αντίθετα, κατά τη δεύτερη δημιουργική του περίοδο ο Λαπαθιώτης επιζητά με εμμονή την καλλιτεχνική επεξεργασία των στίχων του. [...] Ως προς την θεματική ο ερωτισμός της προηγούμενης περιόδου παραχωρεί τώρα τη θέση του σε στίχους πικρούς κι απελπισμένους, γεμάτους από τη θλίψη, την ανία, την απόγνωση και προπάντων τη νοσταλγία του δημιουργού τους. Τα ποιήματά του εκφράζουν το δράμα του: τη μοναξιά, τη διάψευση και την πτώση του.
...
Μαρίνα Λυπουρλή, από την εισαγωγή στην έκδοση του Ζήτρου
Αποχαιρετιστήριο Ι
Το γράμμα σου τ' αποψινό με βρήκε λυπημένο'
μη λες πως ήταν αφορμή τ' οργίλο σου γραφτό:
λες κι από πριν, κάποια φωνή, μου το 'χεν ειπωμένο.
Δε θλίβομαι γι αυτό.
Έτυχεν, όμως, η βραδιά τόσο βουβά να σβήσει,
κι ο ήλιος, μακριά, τόσο θλιβά να χάνεται μαζί…
Τέτοιες βραδιές, η σκέψη μου, που νοσταλγεί κι εκείνη
δε θα 'θελε να ζει!
Κι εξάλλου, λες για πράγματα, που εγώ, δε βρίσκω βάση:
λόγια γραμμένα βιαστικά, με πείσμα και χολή'
εκείνος που τα λόγια σου τα πριν είχε διαβάσει,
θα ξαφνιαστεί πολύ...
Μου λες πως «κυλιστήκαμε στο βόρβορο», - φαντάσου!
Κι εγώ που το 'χα καύχημα κρυφό, τόσον καιρό,
πως η καρδιά μου στάθηκε, στα πλάνα βήματά σου,
σαν άστρο φεγγερό.
Το γράμμα σου τ' αποψινό, με βρήκε λυπημένο,
λες κι η καρδιά μου, σαν ανθός, για πάντα έχει σαπεί.
Κι όσο για κείνο που μου λες: «σαν άγνωστος θα μένω»,
-δεν ξέρω τι θα πει...
~~~~~~~~~~~~
Ένα ποίημα του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη που συγκεντρώνει, πολλά από τα στοιχεία που και ο Παπανικολάου και ο Μπαλούρδος σημειώνουν στην κριτική τους.
Από το ΔΙΑΒΑΖΩ – τ.40, Μάρτιος 1981
Δεν ξέρω, αλήθεια, πολλούς κριτικούς με τη σπάνια διαίσθηση του Μήτσου Παπανικολάου. Και μιλάω για κριτικούς διεθνούς επιπέδου, όπως ο Μπιελίνσκι. π.χ., που συχνά απατήθηκαν στην κρίση τους για σύγχρονους τους, πρωτόβγαλτους συγγραφείς.
Τα «Κριτικά» συγκεντρώνουν μερικά δοκίμια και άρθρα του Μήτσου Παπανικολάου από το 1930 ως το 1941 περίπου που δημοσιεύτηκαν σε διάφορα περιοδικά (Πρόσπερος, σελ. 134).
Ποιητής ο ίδιος και μεταφραστής ξένων ποιητών, ασχολήθηκε πολύ νέος με την κριτική και δυστυχώς χάθηκε πρόωρα, το 1943, προτού δει τις προβλέψεις του να επαληθεύονται από το χρόνο. Γιατί έκανε προβλέψεις που σήμερα ξαφνιάζουν με τη σπάνια διορατικότητα τους. Πρώτος αυτός τόνισε τη μεγάλη σημασία του Ελύτη για τη νεοελληνική ποίηση, όταν ο ποιητής των «Προσανατολισμών» ήταν μόλις 23 χρόνων, και είχε το θάρρος να τον ονομάσει «κλασικό».
Αυτός διέγνωσε την αξία του Σεφέρη — του δίνει την πρώτη θέση ανάμεσα στους νεότερους ποιητές μας -, του Σαραντάρη, του Βρεττάκου. Αλλά και γι' άλλους «αμφιλεγόμενους», όπως τον Καρυωτάκη ή το Λαπαθιώτη, δεν παρασύρεται από τους ενθουσιασμούς ή την εχθρότητα άλλων κριτικών αλλά τους εξετάζει με μάτι καθαρό, χωρίς εμπάθεια.
Για τα άρθρα του σχετικά με ξένους ποιητές, τι να πει κανείς; Ότι βρίσκει μεγαλοφυία τον Τζόυς μια εποχή που το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού κριτικού τύπου τον χτυπούσε; Ή ότι ασχολήθηκε με ποιητές που και σήμερα μένουν σχεδόν άγνωστοι κι αμετάφραστοι στην Ελλάδα, όπως τον Φάργκ, τον Λαρμπώ, τον Λαφόργκ, τον Μιλόζ και με σπάνια ευαισθησία νιώθει το έργο τους;
Τα λόγια για το Μ. Παπανικολάου είναι πολύ φτωχά τη στιγμή που ο καιρός τον έχει δικαιώσει. Γι' αυτή την προσφορά πρέπει να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα και τον Τάσο Κορφή, που έκανε τον κόπο να επιμεληθεί την έκδοση αυτών των αξιόλογων κειμένων.
Ε.Κ.
Δημοσίευση σχολίου