No 162

.

Παρότι όμως υπήρχαν αυτές οι αντίξοες συνθήκες στην Ανατολή, σκοτεινό παραμένει το θέμα των αδελφοποιήσεων. Σε ένα ολόκληρο βιβλίο ο J. Boswell παραθέτει επιχειρήματα – κάποιες φορές πολύ στέρεα – για να αποδείξει την ύπαρξη μιας μορφής ομοφυλόφιλων γάμων στο Μεσαίωνα. Τα σημαντικότερα ερείσματα τα αντλεί από τη βυζαντινή – ορθόδοξη τελετή της αδελφοποιίας. Ξεκινώντας από την απότατη αρχαιότητα, ο Boswell* διαπερνά το Μεσαίωνα για να βρει τον Φίλιππο και τον Βαρθολομαίο, τον Σέργιο και τον Βάκχο που αποτελούσαν τα πρότυπα της αδελφοποίησης, για να φτάσει στον αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄και τη σκοτεινή αδελφοποίηση του με το γιο της Δανιηλίδας Ιωάννη. Μέσα από όλα αυτά καταλήγει στο συγκλονιστικό συμπέρασμα ότι ο γάμος στο Μεσαίωνα επικυρωνόταν με δέκα συμβολικές ενέργειες. Οι τέσσερις από αυτές περιλαμβάνονταν στις αδελφοποιήσεις. Αυτές ήταν: η ένωση των χεριών, η τοποθέτηση βέλου στους συζύγους, η επισφράγιση με ένα φιλί και το γαμήλιο συμπόσιο. Βέβαια όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας αποδέχεται, παρότι η τελετή αυτή πραγματοποιούσε την ουσία του γάμου που είναι η μόνιμη συναισθηματική δέσμευση μεταξύ δυο ανθρώπων με μάρτυρες και αναγνώριση από την κοινότητα, όσοι επέλεγαν την τελετή της αδελφοποίησης (πολύ πιο επίσημη στην Ορθόδοξη Εκκλησία – εξαιτίας του κεντρικού ρόλου του ιερέα – παρά στην Καθολική) δεν θεωρούνταν παντρεμένοι για το νόμο και για τον κοινωνικό τους περίγυρο. (…)
Πέρα από τις φιλίες που είδαμε πιο πάνω υπάρχουν και οι απαγορευμένες φιλίες. Οι μόνες σχέσεις μεταξύ ανδρών που μπορούσαν να έχουν κάποιο ουσιαστικό συναισθηματικό υπόβαθρο ήταν οι ομοφυλοφιλικές. Το ερωτικό στοιχείο νοθεύει τη φιλία, αλλά κάνει τη σχέση πιο βαθιά. Ο Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος δεν θα αθώωνε το Βοϊλα, αν ήταν γι’ αυτόν απλά ένας καλός φίλος. Οι φίλοι δεν έχουν τόσο ισχυρή συναισθηματική σύνδεση, ώστε η σχέση τους να θέτει σε δευτερεύουσα θέση ακόμη και την απειλή για απώλεια της εξουσίας. Οι εραστές όμως; Το πάθος για τον χαριτωμένο αυλικό τυφλώνει τον Μονομάχο. Ο Ψελλός από την άλλη φαντασιώνεται ωραία ανδρικά σώματα και ερωτεύεται πλατωνικά – αυτή είναι ίσως η κατάρα των ανθρώπων του πνεύματος – πρόσωπα που του ελκύουν το ενδιαφέρον.

Ανθούλης Δημοσθένους : Φίλία και Ομοφυλοφιλία τον 11ο και 12ο αιώνα στο Βυζάντιο (Αντ. Σταμούλης)

*(βλ επίσης και Νο 54)