Όμως αυτή η ντροπή τού προκαλεί ηδονή. Ο Πενθέας φοράει ένα μακρύ φόρεμα με ουρά κι ένα παρδαλό ελαφοτόμαρο, καθώς και μια ανοιχτόξανθη περούκα με μακριές μπούκλες. Τραγουδάει και χορεύει κουνώντας το κεφάλι και τα χέρια του. Όταν ο ξένος τού διορθώνει την περούκα που έχει φύγει από τη θέση της από τα κουνήματα του χορού, ο Πενθέας τρέμει από ταραχή. «Έλα, συγύρισε με, γιατί στη διάθεση σου είμαι». Ο Διόνυσος οδηγεί τον Πενθέα έξω από τη Θήβα, όπως πιο πριν είχε οδηγήσει τις γυναίκες. Όταν φτάνουν στα φαράγγια του Κιθαιρώνα, ο θεός λυγίζει μέχρι το χώμα ένα πεύκο κι ύστερα αφήνει να σηκωθεί αργά αργά ο κορμός, το δένδρο ξανά στέκει όρθιο με τον Πενθέα να κρέμεται από την κορυφή του. Ο σεξουαλικός συμβολισμός αυτής της εικόνας είναι εκπληκτικός. Όμως ο Πενθέας για λίγο μόνο θ’ απολαύσει το θέαμα.
Οι μανιασμένες γυναίκες τον ανακαλύπτουνε. Δεν είναι πια θεατής, αλλά θύμα της ιεροτελεστίας…
Βγάζει την κατσαρή περούκα απ’ το κεφάλι του. Όμως η μητέρα του η Αγάυη δεν αναγνωρίζει το γιο της.
Εγώ, μάνα, είμαι ο γιος σου ο Πενθέας, που μ’ εγέννας…
Πρώτα η μητέρα του, του Βάκχου ιέρεια, έκανε αρχή του φόνου και πέφτει επάνω του…Τυφλωμένη πιστεύει ότι σκότωσε λιοντάρι, κι έφερε τρόπαιο στη σκηνή το κεφάλι του…
Γιαν Κοττ : Θεοφαγία (Εξαντας)
Οι μανιασμένες γυναίκες τον ανακαλύπτουνε. Δεν είναι πια θεατής, αλλά θύμα της ιεροτελεστίας…
Βγάζει την κατσαρή περούκα απ’ το κεφάλι του. Όμως η μητέρα του η Αγάυη δεν αναγνωρίζει το γιο της.
Εγώ, μάνα, είμαι ο γιος σου ο Πενθέας, που μ’ εγέννας…
Πρώτα η μητέρα του, του Βάκχου ιέρεια, έκανε αρχή του φόνου και πέφτει επάνω του…Τυφλωμένη πιστεύει ότι σκότωσε λιοντάρι, κι έφερε τρόπαιο στη σκηνή το κεφάλι του…
Γιαν Κοττ : Θεοφαγία (Εξαντας)
3 σχόλια:
Δυστυχώς, πάντα υπάρχουν μανάδες που βλέπουν τα παιδιά τους ως τρόπαια και δεν σταματούν ακόμα και αν τα αποκεφαλίσουν...
«ο δε μίτραν κόμης άπο έρριψεν, ως νυν γνωρίσασα μη κτάνοι τλήμων Αγαύη, και λέγει, παρηίδος, ψαύων’ Εγώ τοι μήτερ ειμί, παις σέθεν Πενθεύς, ον έτεκες εν δόμοις Εχίοντος.»
(ρίχνοντας από τα μαλλιά του την μίτρα, ώστε να τον γνωρίσει η μητέρα του και να μην τον σκοτώσει, χαϊδεύοντας το μάγουλό της, της είπε: Εγώ είμαι μητέρα, το παιδί σου ο Πενθέας που γέννησες στο παλάτι του Εχίονα)
Έτσι περιγράφει ο Ευριπίδης στις «Βάκχες» την σκηνή λίγο πριν τον διαμελίσει η μητέρα του. Οι Βάκχες, το τελευταίο – και ένα από τα πιο σπουδαία έργα του Ευριπίδη, που βασίζεται στον μύθο του Διονύσου και του Πενθέα, είναι πάντα πρόκληση για τους σκηνοθέτες του αρχαίου δράματος– αν και «πονοκέφαλος», όπως ομολογούν οι ίδιοι. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, παρουσιάστηκε τρεις φορές στο Φεστιβάλ της Επιδαύρου (Πήτερ Χωλ, Λούκα Ρονκόνι και Σωτήρης Χατζάκης οι σκηνοθέτες κατά σειράν), και από τον 19ο αιώνα αποτελεί αντικείμενο μελέτης και κριτικής. Με αφορμή την παράσταση του Εθνικού τον περασμένο Ιούλιο, η Έλενα Χατζηιωάννου έγραφε μεταξύ άλλων στα ΝΕΑ:
«Ένας μονοσήμαντος ηγέτης, ένας άνδρας με άπωση και έλξη προς το θηλυκό, θα οδηγηθεί ντυμένος γυναίκα στον Κιθαιρώνα και θα διαμελιστεί από την ίδια του τη μάνα, μια μαινάδα που βακχεύει. H βαθιά ανατρεπτική πράξη του Διονύσου, να φέρει τον Πενθέα πίσω από τη γέννησή του, οδηγεί στο χάος, για να γίνει μια καινούργια αρχή. Αυτός είναι ο τραγικός πυρήνας του έργου»
Απόσπασμα από άρθρο του Σπυρίδωνος Συρόπουλου
Η θηλυπρέπεια του Διονύσου αποδεικνύεται η πιο ισχυρή εκπροσώπηση της θηλυκότητας στο έργο. Αυτή η θηλυπρέπειά του επιτρέπει να ασκεί έλεγχο πάνω στις γυναίκες, εξωθώντας τις, όχι μόνο μακριά από την πόλη, αλλά και από το κοινωνικό και ηθικό μέτρο. Ακόμη, η δύναμη που έχει πάνω στην ανδρικότητα του Πενθέα, είναι αδιαμφισβήτητη. Στη σκηνή που ο Πενθέας ενδύεται το γυναικείο φόρεμα, ο Διόνυσος «σαγηνεύει» τον Πενθέα και τον πείθει να μεταμφιεστεί γυναίκα...
[...]
Ο Kitto επιχείρησε μια ψυχανάλυση του Πενθέα, αλλά απορρίφτηκε από το Rosenmeyer. Η αντιδικία των δύο είναι ενδιαφέρουσα, αλλά το πιο σημαντικό μέρος της είναι ότι αναφέρεται στη σκηνή της μεταμφίεσης του Πενθέα σαν αυτή να συμβόλιζε ιεροτελεστίες μυήσεων. Πολλές απόψεις έχουν εκφραστεί πάνω σ’ αυτό και είναι ο Segal που προτείνει ότι στην περίπτωση του Πενθέα αυτή η λατρευτική σημασία συγχωνεύεται με το θρησκευτικό νόημα (η αποδοχή της γυναικείας συναισθηματικότητας, τους πάθους της Διονυσιακής λατρείας) και το ψυχολογικό νόημα (του αγοριού που συμβιβάζεται με τη θηλυκή πλευρά του και με το πρόβλημα της στάσης προς τις γυναίκες).
Και πιστεύω ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό στις Βάκχες. Η δυϊκότητα της θηλυκότητας. Προκειμένου να το δει πιο ξεκάθαρα, ο συγγραφέας επιδεικνύει τα αντιδιαμετρικά στοιχεία της δύναμης και της αδυναμίας σε δύο από τους κεντρικούς χαρακτήρες στις Βάκχες. Έτσι, ο εκθηλυσμός του Πενθέα είναι η απόδειξη της αδυναμίας της γυναικείας φύσης και η θηλυπρέπεια του Διονύσου είναι η απόδειξη της γυναικείας δύναμης, ενώ η Αγαύη, η Γυναίκα, συνδυάζει και τα δύο με τον πιο δραματικό τρόπο.
(από το www.philology.gr)
~~~~~~~~~~~~
σημ: Ο Σπυρίδων Συρόπουλος διδάσκει Αρχαία Ελληνική και Λατινική Γραμματεία στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Δημοσίευση σχολίου