No 604

Pedro Filipe Carreira Rodrigues (Πορτογαλία)

Αντικριστοί καθρέφτες
ΠΕΣΣΟΑ – ΚΑΒΑΦΗΣ
Ο Φερνάντο Πεσσόα και ο Κ.Π. Καβάφης συνέζησαν, σε τόπους διαφορετικούς, για 45 χρόνια, χωρίς όμως ποτέ ο ένας να λάβει γνώση του έργου του άλλου. Και τούτο, γιατί το μεν έργο του Καβάφη ήταν σε ελάχιστους γνωστό, ενώ πολύ μικρό μέρος του έργου του Πεσσόα είχε δει το φως της δημοσιότητας, όσο αυτός ήταν εν ζωή.
Αν λάβουμε υπόψη ότι τα ΜΜΕ της εποχής εκείνης απείχαν παρασάγγας από τα σημερινά, καθώς και την έλλειψη κοινών γνωστών που θα μπορούσαν να μεταφέρουν ειδήσεις για το έργο του ενός στον άλλο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο ένας αγνοούσε παντελώς τόσο την ύπαρξη, όσο και το έργο του άλλου. Κι εδώ είναι η μεγάλη απορία: Πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν τόσες ομοιότητες, συνάφειες και αλληλοσυσχετίσεις στο ποιητικό τους κυρίως έργο; Πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο; Από τις βιογραφικές τους παραλληλίες;… Προσωπικά δεν θα αποτολμούσα μια τέτοια εξήγηση, ως μη επιστημονικά ορθή. Αλλά τότε;…
Ας δούμε, όμως, ορισμένες από αυτές τις ομοιότητες:

> Το 1897, αν και 34 ετών, ο Καβάφης μιλάει για τα «Τείχη» που έκτισαν τριγύρω του:
.
..Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
..μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη
.........................................................................Τείχη

Στα 1920, μόλις 28 ετών, ο Πεσσόα έκτιζε ο ίδιος τον Ναό του κι όχι οι άλλοι:
.
Έχω οικοδομήσει τον ναό μου – τείχος και πρόσοψη -…
..…Τους τοίχους του με τους φόβους μου έχτισα,
..…και ο παράξενος αυτός ναός,
..…σαν μαστίγιο την κουλουριασμένη μου ψυχή,
....κεντρίζει ολόγυρα
.
Το 1926, ο Πεσσόα θ’ ανακαλύψει ότι τελικά οι άλλοι τον έκλεισαν μέσα και θα το εξομολογηθεί στο ποίημά του «Επιστρέφοντας στη Λισαβόνα»
.
..Μου έκλεισαν όλες τις υποθετικές και αναγκαίες πόρτες
..Κουρτίνες τράβηξαν σε όλες τις υποθετικές σκηνές
..Που να δω θα μπορούσα στο δρόμο.

> Το 1901, ο Καβάφης μονολογούσε:
.
..Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
..που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι
..να πούνε…
.............................................. Che fece... il gran rifiuto

Το 1928, ο Πεσσόα με τη μάσκα του Κάμπος εξομολογείται:
.
..Εάν μια κάποια στιγμή
..Είπα ναι αντί να πω το όχι ή όχι αντί του ναι (…)
..Θα ήμουν άλλος σήμερα και ίσως το σύμπαν όλο
..Διαφορετικό να ήταν
................................................................ ......Αναβολή

> Το 1908, ο Κ. σε ηλικία 45 ετών, ώριμος πια για την εποχή του, γράφει το ποίημα «Κρυμμένα» που τελειώνει με αυτά τα λόγια:
.
..Κατόπιν –στην τελειωτέρα κοινωνία-
..κανένας άλλος καμωμένος σαν εμένα
..βέβαια θα φανεί κι ελεύθερα θα κάμει

το 1915,ο Πεσσόα στα 27 του, έρχεται με το μακρύ, «ανήθικο»,όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, ποιήμά του «Αντίνοος» (36η στροφή) να πει τα ίδια πράγματα:
.
..Όμως η παρουσία μας σαν την αιώνια Αυγή,
..Στης Ομορφιάς την ώρα θα επιστρέφει και θα λάμπει
..Πέρα από την Ανατολή του Έρωτα, με φως να στεφανώνει
..Νέους θεούς που θα ‘ρθουν, το στερημένο κόσμο να στολίσουν


Κ.Π. Καβάφης-Φερνάντο Πεσσόα. Τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου (Μεταίχμιο)
Εισαγωγή-ανθολόγηση: Γιάννης Σουλιώτης