Το αποενοχοποιημένο βλέμμα
«Όμως εγώ δεν δέχομαι να με ανέχονται. Δε δε-
χομαι να μου κάνουν χάρη. Τραυματίζει την α-
γάπη μου για τον έρωτα και την ελευθερία»
Ζαν Κοκτό: To λευκό βιβλίο.
Στην ομάδα των ταινιών που συστεγάζονται κάτω από το συγκεκριμένο τίτλο υφίσταται μια μεταβολή στην εικόνα της ομοσεξουαλικότητας, η οποία συνάδει με την, έστω επιδερμική, ανοχή της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους ομοφυλόφιλους την τελευταία δεκαετία. Ο Ντομινίκ Φερναντές στην ενότητα της μελέτης του για την ομοφυλοφιλία στον κινηματογράφο αναρωτιέται: «Ανάμεσα σ’ αυτές τις εικόνες: τη δακρύβρεχτη, παθολογική, υστερική, εστετίστικη, κωμική η ταπεινωτική του ομοφυλόφιλου δεν υπάρχει άραγε κάποια θέση για μια φυσική εικόνα που να τον δείχνει σαν μια τέλεια παραλλαγή της φύσης και όχι σαν αποτέλεμα μιας κατασταλτικής παιδείας; Aπαλλαγμένο τόσο από μια κατάρα όσο και από τη γελοιοποίηση και που αν γνωρίσει τη δυστυχία, να μην σημαδεύεται καθόλου από τη σφραγίδα κάποιας ιδιαίτερης μοίρας, αλλά να επωμίζεται τις καθημερινές συγκυρίες της ανθρώπινης μοίρας;»
Η μετατόπιση του κέντρου βάρους της θέωρησης του ομοερωτισμού στον ελληνικό κινηματογράφο επιχειρείται με άξονα μια κοινότητα ταινιών, παραγωγής στη συντριπτική τους πλειονότητα της τελευταίας δεκαετίας, όπου η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί μια κλινική περίπτωση, με νευρωτικές προσκολλήσεις που γνωρίζει την κοινωνική αποδοκιμασία, αλλά τονίζεται σ’ αυτές η καταλυτική δύναμη και το θάρρος να είναι κάποιος διαφορετικός από τους άλλους αναλαμβάνοντας το κόστος αυτής της διαφοράς.
Έτσι, η ομοφυλοφιλία δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με τη «διαστροφή» και την «ανωμαλία». Αντίθετα, σχολιάζονται η επιθυμία του ζευγαριού, και όχι μόνο οι αγοραίες επιλογές, η αξιοπρεπής παραδοχή της ιδιαιτερότητας και οι σχέσεις αμοιβαιότητας και όχι μόνο η απόρριψη, η περιθωριοποίηση και η καταδίκη.
[…]
Οι σχέσεις των ανδρών στην ταινία (σημ: Τα παιδιά του Κρόνου του Γιώργου Κόρρα και Χρήστου Βούπουρα) επιβεβαιώνουν την άποψη που θέλει το χωρισμό ανάμεσα σε άνδρες εραστές ως τελετουργία μετάβασης από τον έρωτα στη φιλία, η οποία συνεπάγεται τη σταθεροποίηση της σχέσης. Συνυφαίνεται έτσι ένα δίκτυο εκμυστηρεύσεων και τρυφερότητας ανάμεσα σε gay που κατά το παρελθόν είχαν ερωτικές σχέσεις και, στη συνέχεια, αποτελούν μεταξύ τους ένα είδος «διευρυμένης ομοφυλοφιλικής οικογένειας»
.«Όμως εγώ δεν δέχομαι να με ανέχονται. Δε δε-
χομαι να μου κάνουν χάρη. Τραυματίζει την α-
γάπη μου για τον έρωτα και την ελευθερία»
Ζαν Κοκτό: To λευκό βιβλίο.
Στην ομάδα των ταινιών που συστεγάζονται κάτω από το συγκεκριμένο τίτλο υφίσταται μια μεταβολή στην εικόνα της ομοσεξουαλικότητας, η οποία συνάδει με την, έστω επιδερμική, ανοχή της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους ομοφυλόφιλους την τελευταία δεκαετία. Ο Ντομινίκ Φερναντές στην ενότητα της μελέτης του για την ομοφυλοφιλία στον κινηματογράφο αναρωτιέται: «Ανάμεσα σ’ αυτές τις εικόνες: τη δακρύβρεχτη, παθολογική, υστερική, εστετίστικη, κωμική η ταπεινωτική του ομοφυλόφιλου δεν υπάρχει άραγε κάποια θέση για μια φυσική εικόνα που να τον δείχνει σαν μια τέλεια παραλλαγή της φύσης και όχι σαν αποτέλεμα μιας κατασταλτικής παιδείας; Aπαλλαγμένο τόσο από μια κατάρα όσο και από τη γελοιοποίηση και που αν γνωρίσει τη δυστυχία, να μην σημαδεύεται καθόλου από τη σφραγίδα κάποιας ιδιαίτερης μοίρας, αλλά να επωμίζεται τις καθημερινές συγκυρίες της ανθρώπινης μοίρας;»
Η μετατόπιση του κέντρου βάρους της θέωρησης του ομοερωτισμού στον ελληνικό κινηματογράφο επιχειρείται με άξονα μια κοινότητα ταινιών, παραγωγής στη συντριπτική τους πλειονότητα της τελευταίας δεκαετίας, όπου η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί μια κλινική περίπτωση, με νευρωτικές προσκολλήσεις που γνωρίζει την κοινωνική αποδοκιμασία, αλλά τονίζεται σ’ αυτές η καταλυτική δύναμη και το θάρρος να είναι κάποιος διαφορετικός από τους άλλους αναλαμβάνοντας το κόστος αυτής της διαφοράς.
Έτσι, η ομοφυλοφιλία δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με τη «διαστροφή» και την «ανωμαλία». Αντίθετα, σχολιάζονται η επιθυμία του ζευγαριού, και όχι μόνο οι αγοραίες επιλογές, η αξιοπρεπής παραδοχή της ιδιαιτερότητας και οι σχέσεις αμοιβαιότητας και όχι μόνο η απόρριψη, η περιθωριοποίηση και η καταδίκη.
[…]
Οι σχέσεις των ανδρών στην ταινία (σημ: Τα παιδιά του Κρόνου του Γιώργου Κόρρα και Χρήστου Βούπουρα) επιβεβαιώνουν την άποψη που θέλει το χωρισμό ανάμεσα σε άνδρες εραστές ως τελετουργία μετάβασης από τον έρωτα στη φιλία, η οποία συνεπάγεται τη σταθεροποίηση της σχέσης. Συνυφαίνεται έτσι ένα δίκτυο εκμυστηρεύσεων και τρυφερότητας ανάμεσα σε gay που κατά το παρελθόν είχαν ερωτικές σχέσεις και, στη συνέχεια, αποτελούν μεταξύ τους ένα είδος «διευρυμένης ομοφυλοφιλικής οικογένειας»
Κωνσταντίνος Κυριακός: Διαφορετικότητα και Ερωτισμός (Αιγόκερως)
3 σχόλια:
[Ο Ντομινίκ Φερναντές στην ενότητα της μελέτης του για την ομοφυλοφιλία στον κινηματογράφο αναρωτιέται: «...»]
Σ’ αυτό που αναρωτιέται ο Ντομινίκ Φερναντέζ, έχει απαντήσει ο Γκορ Βιντάλ που υποστηρίζει ότι «ο κινηματογράφος είναι πάντα ο τελευταίος που υιοθετεί κοινωνικές μεταβολές».
Παρά την επικρατούσα αντίληψη που θέλει την έβδομη τέχνη όχι απλά να προσαρμόζεται αλλά και να προβάλει πρώτη τις κοινωνικές εξελίξεις ή και να τις ξεπερνά, φαίνεται πως μέχρι πριν λίγο, με κάποιες εξαιρέσεις, προτιμούσε την ευκολία του προορισμένου για σάτιρα στερεότυπου του θηλυπρεπούς ομοφυλόφιλου, που ποτέ βέβαια δεν ήταν και ο κεντρικός ήρως του φιλμ αλλά προοριζόταν να διασκεδάσει το ετεροφυλόφιλο κοινό.
Τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως κάτι αρχίζει να αλλάζει διεθνώς και εντοπίως. Oι κινηματογραφικοί ομοφυλόφιλοι χαρακτήρες δεν αναπτύσσονται στα καλούπια των παλαιών στερεότυπων αλλά αποτυπώνονται, επιτέλους, στην οθόνη χωρίς τα στοιχεία της καρικατούρας. Το 2006 ξεκίνησε πολύ καλά με τον πρόσφατο θρίαμβο τριών φιλμς gay και trans θεματολογίας – Brokeback Mountain, Capote και Τransamerica. Xρειάζεται ωστόσο πολύς δρόμος ακόμα μέχρις ότου ο gay κινηματογράφος αναδείξει την αντιπροσωπευτικότητά του και κατακτήσει το μερίδιο που του ανήκει στην ευρύτερη gay κουλτούρα.
«Τα φώτα σβήνουν, οι φωνές χαμηλώνουν. Η οθόνη φωτίζεται και οι εικόνες ταξιδεύουν σε τόπους μακρινούς και τοπία εσωτερικά, απαγορευμένα και οικεία. Το να δω μια ταινία για την ομοφυλοφιλία είναι σαν να αποκτώ έναν καθρέφτη σε μια χώρα όπου μ’ έχουν μάθει πως το είδωλό μου είναι άσχημο, ανώμαλο, άρρωστο· όπου μου επιτρέπεται να το δείχνω μόνο στα σκοτεινά και με ντροπή. Μια γκέι ταινία μου το φανερώνει φωτεινό και περήφανο και ξάφνου με βλέπω αλλιώς. Η ουσία είναι ότι με βλέπω.», λέει ο Λύο Καλοβυρνάς στο 4ο τεύχος του 10% με την ευκαιρία του 6ου Πανοράματος Ομοφυλοφιλικών Ταινιών.
Πρόκειται για έναν θεσμό που ξεκίνησε το 1999, διεξάγεται κάθε άνοιξη στην Θεσσαλονίκη και οργανώνεται από το Φεστιβάλ Kινηματογράφου και τη Σύμπραξη Κατά της Oμοφυλοφοβίας, υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού. Στηρίζεται από μορφωτικούς φορείς όπως είναι το Γερμανικό Ινστιτούτο Goethe και το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, και τα πρώτα χρόνια είχε και την στήριξη της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς.
Στον κινηματογράφο, τα πράγματα μοιάζουν να είναι κάπως καλύτερα από την ελληνική τηλεόραση. Εκεί oι gay χαρακτήρες είναι όπως στο ελληνικό σινεμά της δεκαετίας του ‘70 ή στις βιντεοταινίες του ’80. Ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος απαντώντας σε σχετική ερώτηση λέει στην Ελευθεροτυπία (8/5/2005):
«Η πραγματική παρουσία ομοφυλοφίλων επιτρέπεται μόνο σε εκπομπές "έξτρα λάιτ". Οι "σοβαροί" δημοσιογράφοι αποφεύγουν το θέμα όπως ο διάβολος το λιβάνι. Η τηλεόραση είναι ένα πεδίο στο οποίο επιβάλλεται στις "τρελές αδελφές" να κάνουν σόου, αποτελώντας μέρος της σπαρταριστής ζωολογίας με την οποία έχουν μεγαλώσει οι μέσοι νεοέλληνες - είναι ένας τύπος σαφέστατα διακριτός που μπορεί να απομονωθεί εύκολα. Για τους ομοφυλόφιλους τους ίδιους, το αποτέλεσμα είναι αντιαισθητικό, εκτός από προσβλητικό». Οσο για τους χαρακτήρες που εκπροσωπούν τον ομοφυλόφιλο πληθυσμό στα ελληνικά σίριαλ, αποτελείται κατά κανόνα από «κακόμοιρες αδελφές που αναζητούν στον ήλιο μοίρα. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις καθημερινών γκέι, όπως αυτοί που ξέρει ο καθένας μας, που εμφανίζονται στην τηλεόραση. Οι περισσότερες από αυτές τις καρικατούρες αποσκοπούν στην ψυχαγωγία της αρένας, ενός ετεροφυλόφιλου κοινού που έχει συνηθίσει σε διάφορους παλιάτσους. Υπ' αυτήν την έννοια, το αν τέτοιου είδους χαρακτήρες χρησιμοποιούνται περισσότερο στην τηλεόραση δεν μπορεί να αποδοθεί στους ομοφυλόφιλους. Να αποδοθεί σε εκείνους που έχουν τον σχεδιασμό του τσίρκου».
Η παρουσίαση του βιβλίου από τον ιστότοπο του Ελευθερουδάκη:
Στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες του παρόντος, όλο και πολλαπλασιάζονται οι αναφορές σε όρους όπως "άλλος", "διαφορετικός", "ξενοφοβία/ξενοφιλία". Δεν είναι όμως μόνο ο επικαιρικός χαρακτήρας του θέματος που καθιστά ενδιαφέρουσα την προσέγγιση των όψεων του διαφορετικού αλλά το διαρκές ερώτημα για την εύρεση της ταυτότητας. Η αναζήτηση της ετερότητας, της έλλειψης ομοιότητας κατά το είδος, την τάξη, τη θρησκεία, τη σεξουαλικότητα, την εθνικότητα, κινείται, όσον αφορά στις επιστήμες των τεχνών του θεάτρου και του κινηματογράφου στον ελληνικό χώρο, σε ανιχνευτικό ακόμη στάδιο. Με αυτό το δεδομένο, η αναχείρας μελέτη επιχειρεί, αρχικά, τη σφαιρική εξέταση των πολιτισμικών και στερεοτυπικών εικόνων του "άλλου" στον ελληνικό κινηματογράφο και στη συνέχεια επικεντρώνεται στην εικόνα της ομοσεξουαλικότητας στην ελληνική οθόνη.
~~~~~~~~~~~~
To βιβλίο κυκλοφόρησε το 2001 και ανήκει στην σειρά για τον κινηματογράφο, των εκδόσεων Αιγόκερως. Άλλες καταχωρήσεις βιβλίων της ίδιας σειράς:
- No 126 – Χαβάη
- No 510 - Η Βαβυλώνα του Χόλιγουντ
- No 594 - Το ερωτικό στον κινηματογράφο
Δημοσίευση σχολίου