Francoise Nielly (Γαλλία) .
Μια χορεία φάλτσων κραυγών, το γάβγισμα ενός σκύλου, δήλωνε το πέρασμά τους πριν ακόμη στρίψουν τη γωνία. Τελικά πρόβαλλαν, γελαστοί και σχεδόν ξιπασμένοι αυτάρεσκα για την πομπή που τους είχε πάρει στο κατόπι προσβάλλοντάς τους με απρεπή παρατσούκλια. Με την αξιοπρέπεια υψηλού προσώπου σε εξορία, ίσα που γύριζαν στη βλάσφημη ακολουθία για να εκτοξεύσουν κάποια πνευματώδη βρισιά. Όμως, σαν να μην ήθελαν να απογοητεύσουν τον κόσμο σε ό,τι περίμενε απ’ αυτούς, ακκίζονταν με ακόμη μεγαλύτερη υπερβολή, σφίγγοντας ακόμη περισσότερο το σακάκι στην εύκαμπτη μέση τους, διπλασιάζοντας έτσι τα χάχανα και τα πειράγματα του χορού.
Καμιά φορά ύψωναν το βλέμμα σε κάποιο μπαλκόνι, όπου περίεργοι πρόβαλλαν από το θόρυβο, και υπήρχε στα νεανικά αδιάντροπα μάτια τους η μεγίστη κοροϊδία, μια καταφρόνια πιο πραγματική από κείνων που με νοσηρή περιέργεια τους ακολουθούσαν. Τελικά χάνονταν στην άλλη άκρη του δρόμου.
Ήταν κάτι όντα μυστηριώδη που τα αποκαλούσαν «αδελφές»
.
Λουίς Θερνούδα: Όκνος (Ίκαρος)
Μετάφραση: Αντώνης Κουτσουραδής
Καμιά φορά ύψωναν το βλέμμα σε κάποιο μπαλκόνι, όπου περίεργοι πρόβαλλαν από το θόρυβο, και υπήρχε στα νεανικά αδιάντροπα μάτια τους η μεγίστη κοροϊδία, μια καταφρόνια πιο πραγματική από κείνων που με νοσηρή περιέργεια τους ακολουθούσαν. Τελικά χάνονταν στην άλλη άκρη του δρόμου.
Ήταν κάτι όντα μυστηριώδη που τα αποκαλούσαν «αδελφές»
.
Λουίς Θερνούδα: Όκνος (Ίκαρος)
Μετάφραση: Αντώνης Κουτσουραδής
2 σχόλια:
Aπό ΤΟ ΒΗΜΑ, 27/05/2001
Χωρίς πατρίδα, χωρίς θεό...
Γνωριμία με τον ισπανό ποιητή Λουίς Θερνούδα, σύγχρονο, ισάξιο ή και καλύτερο του Λόρκα
Γράφει ο Νίκος Δαββέτας
Ο ισπανός ποιητής Λουίς Θερνούδα, κορυφαίος εκπρόσωπος της περίφημης γενιάς του 1927 (Φ. Γκ. Λόρκα, Ραφαέλ Αλμπέρτι, Πέδρο Σαλίνας, Βιθέντε Αλεχάντρε κ.ά.), γεννήθηκε στη Σεβίλλη το 1902 και πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1927.
[...]Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, σε συνάρτηση με τη μίζερη ζωή του στη Μαδρίτη (δούλευε πωλητής σε κάποιο βιβλιοπωλείο) θα τον κάνουν να στραφεί σε μια ποίηση περισσότερο εξομολογητική, που αγγίζει τα όρια της τραγωδίας όταν καταπιάνεται με την αδελφοκτόνο σύγκρουση. «Ο τραγικός θάνατος του Λόρκα δεν βγήκε ποτέ από το νου μου» έγραφε αργότερα. Αριστερός, ομοφυλόφιλος και διανοούμενος, ο Θερνούδα δεν είχε καμιά ελπίδα στη νέα Ισπανία του Φράνκο. Ακολουθεί τον δρόμο της εξορίας, πρώτα στην Αγγλία, ύστερα στις ΗΠΑ και τέλος στο Μεξικό εκεί θα τον βρει και ο θάνατος το 1963. Ολες οι συλλογές που έγραψε ο Θερνούδα στην εξορία με μία μόνο λέξη θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν: αριστουργήματα. Για πολιτικούς κυρίως λόγους, η συνολική προσφορά του στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία δεν έγινε ευρύτατα γνωστή όσο ζούσε, η μεταθανάτια όμως φήμη του μόνο με αυτή του Λόρκα, του Πεσόα και του Καβάφη θα μπορούσε να συγκριθεί. Δυστυχώς, στη χώρα μας άργησε πολύ να μεταφρασθεί το έργο του.
Η πρώτη ολοκληρωμένη παρουσίασή του γίνεται μόλις το 1982 σε ένα ειδικό αφιέρωμα του περιοδικού «Εκηβόλος» με την επιμέλεια του Β. Διοσκουρίδη. Η παρούσα έκδοση του Ικαρου αποτελείται από 63 πεζά ποιήματα γραμμένα ανάμεσα στο 1940 και το 1961. Ο Θερνούδα άρχισε να συνθέτει τη συλλογή «Οκνος» το 1940 στη Γλασκόβη πρώτο σταθμό της μακριάς εξορίας του βασισμένος στις έντονες αναμνήσεις από τα νεανικά του χρόνια στη Σεβίλλη. Η αφόρητη νοσταλγία για τις ξέγνοιαστες ημέρες της ειρήνης, στην τραχιά και ερωτική ενδοχώρα της Ανδαλουσίας, είναι διάχυτη σε κάθε αράδα του βιβλίου. «Πού είναι εκείνα τα όντα που την ομορφιά τους θαυμάσαμε κάποτε; Πεσμένα, λεκιασμένα, νικημένα, αν όχι νεκρά. Μα το αιώνιο θαύμα της νιότης τραβάει το δρόμο του και στην ενατένιση ενός καινούριου νεαρού κορμιού, μερικές φορές μια κάποια ομοιότητα ξυπνάει μια ηχώ, μια γεύση του άλλου που παλιά αγαπήσαμε». Αργότερα η σύνθεση θα εμπλουτισθεί από τις εμπειρίες του στη Σκωτία και στις ΗΠΑ, κεντρικό μοτίβο όμως παραμένει η απώλεια του γενέθλιου τόπου και του πατρικού καταφυγίου:
«... Η ύπαρξή σου είναι υπερβολικά φτωχή και ευμετάβλητη μονολογείς, γράφοντας κάποιες γραμμές στα όρθια, γιατί δεν έχεις ούτε καν τραπέζι , τα βιβλία σου (όσα έσωσες) σπαρμένα εδώ κι εκεί, το ίδιο και τα χαρτιά σου. Στο κάτω κάτω ο καιρός που σου μένει είναι λίγος και ποιος ξέρει αν δεν αξίζει περισσότερο να ζεις έτσι, γυμνός από κάθε ιδιοκτησία, έτοιμος πάντα για αναχώρηση».
Βέβαια από τα αποσπάσματα ο επαρκής αναγνώστης θα έχει ήδη αντιληφθεί ότι τα κείμενα είναι περισσότερο «πεζά» και λιγότερο «ποιήματα». Κάπου κάπου θυμίζουν ημερολογιακές σημειώσεις ή φιλοσοφικούς στοχασμούς, ωστόσο όλα διεκπεραιώνονται από μια χυμώδη γλώσσα, εξαιρετικά «δουλεμένη» που δύσκολα μεταφέρεται στα καθ' ημάς. Ευτυχώς ο μεταφραστής κ. Αντώνης Κουτσουραδής δεν μπήκε στον πειρασμό να μεταφράσει «την ποίηση σε... ποίηση» αλλά περιορίστηκε σε μια κατά λέξη μετάφραση. Ετσι διασώθηκαν σημαντικά κομμάτια όπου τον πρώτο λόγο δεν τον έχει η συγκινησιακή φόρτιση αλλά ο «ψυχρός» στοχασμός, το καταστάλαγμα της εμπειρίας. Είναι φανερό πως η επιλογή της πρώτης λύσης θα απαιτούσε ίσως και ένα ποιητικό ανάστημα συγγενικό του Θερνούδα, με το ανάλογο εκτόπισμα στα ελληνικά γράμματα. Αν και το τελευταίο δεν είναι πάντα απαραίτητο, εν τούτοις τα ποιήματα του Λόρκα στην απόδοση του Γκάτσου και του Ελιοτ στην απόδοση του Σεφέρη παραμένουν σταθερά οδόσημα, για όποιον ακολουθεί τον δύσβατο δρόμο της μετάφρασης. Ο κ. Κουτσουραδής εκτός από τον στοχασμό του Θερνούδα διέσωσε και κάτι ακόμη, απείρως πολυτιμότερο: το κλίμα της εποχής μέσα στο οποίο γράφτηκαν τα ποιήματα. Ο αναγνώστης εύκολα ταυτίζεται με αυτόν τον κατατρεγμένο Ισπανό, που χωρίς στέγη, πατρίδα, σύντροφο, ιδεολογία, περιπλανιέται στον μεταπολεμικό κόσμο, με μοναδικό του στήριγμα κάποιους στίχους γραμμένους στη μητρική του γλώσσα.
Από την Καθημερινή
Kυριακή, 13 Iανoυαρίου 2002
Γράφει η Μαρία Τσάτσου
Xρόνος, το ανίκητο τέρας
Mια εξαιρετική έκδοση για τον Iσπανό ποιητή Λουίς Θερνούδα
Kάρβουνα πυρακτωμένα, γεμάτα νοσταλγία, ερωτισμό και στοχασμό, σταθμοί ανάμεσα στο εδώ και στο εκεί, τα πεζά ποιήματα του Λουίς Θερνούδα ανελίσσονται γοητευτικά και πλούσια, αποκαλύπτοντας έναν σπουδαίο ποιητή, μια μαγική πένα, έναν εραστή της ζωής και πολιορκητή της αιωνιότητας που είναι ωστόσο βαθιά ριζωμένος στην εποχή του.
Aπό τη βερλενική, κάποτε βαριά μπαρόκ γλώσσα του δεν λείπει η δριμύτητα, ο σφοδρός διαξιφισμός με τη μοίρα και το χρόνο, ας είναι αυτός νικητής σε κάθε ηδονική αναμέτρηση μαζί του. Eνώ άλλοτε, όταν το πνεύμα του ταξιδεύει στις βραδιές της Σεβίλλης, που έζησε παιδί, οι τόνοι γίνονται απαλότεροι, βελούδινοι, νοσταλγικοί. Eικονοπλασία που αγγίζει το σουρεαλισμό, του Xοάν Mιρό συνήθως, αλλά κάποτε και τον, στο αντίθετο στρατόπεδο, Nταλί.
Ψυχή και πνεύμα
Aλλά ποιος είναι αυτός ο «Όκνος», που μόνη του οκνηρία είναι ότι η κίνηση της ψυχής και του πνεύματος που περιγράφει, συμβαίνει, όχι μέσα στο καθημερινό, κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά μέσα από το μακρινό, κι όμως εκτυφλωτικό φωτισμό των μνημικών εικόνων και της προσμονής μιας φυγής που είναι και επιστροφή ταυτόχρονα;
O «Όκνος» είναι μια συλλογή από 64 πεζά ποιήματα του Λουίς Θερνούδα (Σεβίλλη 1902–Mεξικό 1963). Aρχισε να γράφεται στη Γλασκώβη το 1940, εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Oξφόρδη το 1942, για δεύτερη φορά στις εκδόσεις Insula στη Mαδρίτη το 1949, με προσθήκες του ποιητή αλλά και με επέμβαση της ισπανικής λογοκρισίας και το 1963 έγινε η πλήρης έκδοσή του στο Mεξικό, λίγο μετά το θάνατο του ποιητή.
O Όκνος, που εικονίζεται σ’ έναν πίνακα του ζωγράφου του 5ου αι. π.X. Πολυγνώτου, ήταν κάποιος που δεν ήξερε πώς να δαμάσει το χρόνο του κι άρχισε να πλέκει αρμαθιές τα βούρλα για να τα φάει το γαϊδούρι του, που έτσι κι αλλιώς, κι άπλεχτα θα τα έτρωγε.
Tο πλέξιμο, η άσκοπη φάμπρικα του Όκνου, είναι μια πράξη gratis, κάπως σαν την προσευχή, την τέχνη και την ποίηση, όλα μη παραδεδεγμένης χρησιμότητος επιτηδεύματα, που όμως πάνε να μερώσουνε το ανίκητο τέρας-χρόνο, να το ξεγελάσουν.
Mόνο που στον Θερνούδα υπάρχει απόγνωση και αυτοσαρκασμός, η ψυχή δεν είναι παραδομένη.
Σάλπισμα ζωής
Aν λοιπόν Όκνος=Θερνούδα και όνος=ποίηση, βρισκόμαστε μπροστά σε μια φιλοσοφική-μεταφυσική αντιμετώπιση του χρόνου και μια εναργή όσο και δραματική διερεύνηση της λειτουργίας και των ορίων της ποίησης και της ποιητικής μνήμης, που αποδίδουν στον ποιητικό πια «Όκνο» φιλοσοφικό υπέδαφος και στην ποίηση και τη γλώσσα του Θερνούδα διαστάσεις θρησκευτικής ενατένισης μέσα από μια αυτοανάλυση σε βάθος, όπου διακρίνονται όλα τα στοιχεία που κλασικά συνθέτουν την «ισπανικότητα»: σάρκα και εξαΰλωση, σαρκασμός μέχρι θανάτου, αλλά και σάλπισμα ζωής.
Tο λυρικό και το μεταφυσικό-υπερρεαλιστικό στοιχείο συνυπάρχουν αριστουργηματικά, όπως στο κομμάτι «O Eραστής» όπου ο ποιητής κι ο εραστής (Iησούς; θάνατος;) μοιάζει να ταυτίζονται μέσα σε μια διφορούμενη, βαθμιαία εξαϋλούμενη σύνθεση, από την οποία δεν λείπει, όπως δεν λείπει ποτέ από τον Θερνούδα, η γαιώδης υπόσταση του κορμιού και η ακατανίκητη έλξη του.
Λέξεις και μυστικά
H ποίηση του Λουίς Θερνούδα Bιδόν, καθώς έχουμε στην απέναντι σελίδα το ισπανικό κείμενο, είναι από μόνη της ένα βύθισμα στην απρόσμενη και διαρκώς ανανεούμενη ερωτική έλξη και νιότη των λέξεων, με τα νεραϊδοακούσματά τους, που ήδη μέσα στις μουσικές τους κρύβουν τα μυστικά της κυριολεξίας τους.
Mέσα στη μεγάλη ποιητική γενιά του ’27, της Mαδρίτης και της Bαλένθια, που έζησε τον εμφύλιο και οραματίστηκε τον σοσιαλισμό, αυτοεξόριστος, πλάνης, ιδιόρρυθμος και φλογερός, λεπτός και απόμακρος, αλλά και πολύ μέσα στη βιαιότητα της εποχής του, ο Θερνούδα στέκεται δίπλα στον Λόρκα, σαν η άλλη πλευρά αυτού του φανταστικού νομίσματος, που αν εξαργυρώνεται κάπου, είναι στην ονειρική χώρα της πάντα ερωτευμένης και αναρχικής ψυχής.
Ως ποιητικό έργο πρωτότυπο και ανάπλαση δημιουργική φτάνει σε μας η μετάφραση του Aντώνη Kουτσουραδή, με πρόλογο που διαγράφει το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έζησε ο ποιητής, μαζί και με ένα διεισδυτικό σχεδίασμα της ψυχολογίας και των επιρροών που δέχθηκε.
~~~~~~~~~~~~
Την μετάφραση του βιβλίου έκανε ο Αντώνης Κουτσουραδής
Δημοσίευση σχολίου