Ο Κόντε παρατήρησε το εξώφυλλο του βιβλίου: από μια χρυσαλλίδα ξεπεταγόταν μια πεταλούδα με ανθρώπινο πρόσωπο, διαιρεμένο με τρόπο γκροτέσκο: μάτια γυναίκας και στόμα άνδρα, μαλλί γυναικείο και πιγούνι ανδρικό. Ο τίτλος ήταν Το πρόσωπο και η μάσκα και, με τρόπο καθόλου κρυπτικό, ήταν αφιερωμένο «Στο τελευταίο εν ενεργεία μέλος της κουβανικής τάξης των ευγενών». Αισθάνθηκε την επιθυμία να πάει σπίτι του και να αρχίσει να διαβάζει εκείνο το βιβλίο που ίσως του έδινε κάποια κλειδιά για τα όσα είχαν συμβεί ή, τουλάχιστον, τον μάθαινε κάτι σχετικά με τον σκοτεινό κόσμο της ομοφυλοφιλίας. Στη διάλεξή του περί τραβεστισμού, ο Μαρκές είχε αναφέρει τρεις πιθανές συμπεριφορές όσων μεταμφιέζονται: τη μεταμόρφωση ως υπέρβαση του μοντέλου, το καμουφλάζ ως μορφή εξαφάνισης και τη μεταμφίεση ως μέσο εκφοβισμού. Ποια απ’ όλες να είχε σπρώξει άραγε τον Αλέξις Αραγιάν να ντυθεί Ελέκτρα Γκαριγκό ακριβώς το βράδυ της εορτής της Μεταμόρφωσης; Τελικά αυτή η ιστορία άρχιζε να του αρέσει, αν όμως ήθελε να καταλάβει κάτι, έπρεπε να μάθει λίγα πράγματα παραπάνω. Ένα τουλάχιστον ήταν σίγουρο: ο Αλμπέρτο Μαρκές δεν μπορούσε να είναι ο φυσικός αυτουργός της δολοφονίας του Αλέξις Αραγιάν. Με εκείνα τα μπράτσα θα είχε χρειαστεί δυο ώρες για να πνίξει τον νεαρό, ο οποίος θα έπρεπε ταυτόχρονα να κλείνει τη μύτη του με τα δάχτυλά του. Εξίσου σίγουρο ήταν όμως ότι ο Αλμπέρτο Μάρκες είχε πολλά να πει για εκείνον το θάνατο τον ντυμένο στα κόκκινα.
Λεονάρδο Παδούρα: Μάσκες (Καστανιώτης)
5 σχόλια:
Το πτώµα ενός δολοφονηµένου τραβεστί στην Αβάνα δεν είναι συνηθισµένο εύρηµα. Τα πράγµατα γίνονται πιο περίπλοκα για τον υπολοχαγό του Τµήµατος Ανθρωποκτονιών Μάριο Κόντε, που έχει αναλάβει την υπόθεση, όταν διαπιστώνει ότι ο νεκρός είναι γιος ενός ευυπόληπτου διπλωµάτη και βετεράνου της Επανάστασης. Η διακριτικότητα που απαιτείται δυσχεραίνει τις κινήσεις του Κόντε, ενώ ταυτόχρονα όλη η αστυνοµική υπηρεσία –και ο ίδιος– βρίσκεται στο στόχαστρο του Τµήµατος Εσωτερικών Υποθέσεων, γεγονός που κάνει ακόµα πιο δύσκολο κάθε βήµα του Κόντε στην αγαπηµένη του πόλη, την Αβάνα, η οποία αλλάζει µε ραγδαίο ρυθµό εκείνο το καυτό καλοκαίρι του 1989, λίγο πριν η Κούβα βυθιστεί στην κρίση της Ειδικής Περιόδου. Ο Κόντε αρχίζει µια περιπλάνηση που τον οδηγεί στους δαιδάλους ενός κόσµου –του κόσµου της οµοφυλόφιλης κοινότητας της Κούβας– ο οποίος, έχοντας υποστεί στιγµατισµό και διώξεις, έχει µάθει να κρύβει ό,τι µπορεί να τον θέσει σε κίνδυνο. Όσο ψάχνει, ο Κόντε αντιλαµβάνεται όλο και περισσότερο ότι βρίσκεται µπροστά σε ένα παιχνίδι προσωπείων. Όλοι έχουν κάτι να κρύψουν, ωστόσο λίγο λίγο οι µάσκες αρχίζουν να πέφτουν και η έκπληξη που καραδοκεί στο τέλος θα ανατρέψει τα πάντα.
Ο Λεονάρδο Παδούρα γεννήθηκε το 1955 στην Αβάνα. Έχει εργαστεί ως σεναριογράφος, δηµοσιογράφος και κριτικός. Έχει γράψει µυθιστορήµατα, διηγήµατα και δοκίµια. Εκείνη όµως που τον έκανε παγκοσµίως γνωστό είναι η αστυνοµική τετραλογία του «Οι τέσσερις εποχές» (Ένα άψογο παρελθόν, Άνεµοι της Σαρακοστής, Μάσκες, Φθινοπωρινό τοπίο), µε πρωταγωνιστή τον αστυνοµικό Μάριο Κόντε, στην οποία ήρθαν αργότερα να προστεθούν άλλα δύο βιβλία µε τον ίδιο ήρωα, το Χθες χαµένο στην οµίχλη και το Αντιός, Χέµινγουεϊ. Τα βιβλία του έχουν µεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ έχει βραβευτεί στην Κούβα, την Ισπανία, τη Γαλλία, τη Γερµανία, τη Δοµινικανή Δηµοκρατία και την Αυστρία. Ανάµεσα στα βραβεία του, το Βραβείο Χάµετ για το καλύτερο αστυνοµικό µυθιστόρηµα (1997, 1998 και 2006) και το Καφέ Χιχόν (1995).
Στις «Μάσκες» ένας νεαρός, ντυμένος με γυναικεία τουαλέτα, βρίσκεται δολοφονημένος σ’ ένα πάρκο της Αβάνας. Ο υπολοχαγός ανθρωποκτονιών Μάριο Κόντε –ήρωας έξι βιβλίων του Παδούρα– θα πρέπει να αναμετρηθεί με την ομοφοβία του, καθώς για τη διαλεύκανση του φόνου θα πρέπει να συγχρωτισθεί με τους ομοφυλόφιλους της πόλης. Ενώ οι περισσότεροι σύγχρονοι συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων χρησιμοποιούν την αστυνομική πλοκή ως πρόφαση για να περιγράψουν κοινωνικές καταστάσεις, για τον Λ.Π. είναι αφορμή περισσότερο για φιλοσοφικές σκέψεις: «Στη διάλεξή του περί τραβεστισμού, ο Μαρκές είχε αναφέρει τρεις πιθανές συμπεριφορές όσων μεταμφιέζονται: τη μεταμόρφωση ως υπέρβαση του μοντέλου, το καμουφλάζ ως μορφή εξαφάνισης και τη μεταμφίεση ως μέσο εκφοβισμού…». Η «μάσκα» για τον Παδούρα δεν αφορά μόνο τους τραβεστί, αλλά τον καθένα που μεταμφιέζεται στην καθημερινότητά του σε κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είναι. Ενδιαφέρουσα οπτική... αν δεν υπήρχε ένα «αλλά»: ο Παδούρα τα βάζει με το καστρικό καθεστώς «τόσο όσο», αφήνοντας να αιωρείται πως η ατμόσφαιρα εκφοβισμού των ομοφυλόφιλων συνέβαινε κάποτε στο παρελθόν (και χωρίς καμία αναφορά σε βασανιστήρια – δες την ταινία/διάβασε το βιβλίο «Πριν πέσει η νύχτα» του Ρεϊνάλντο Αρένας, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες). Η λύπη του εκφράζεται κυρίως για περιπτώσεις συγγραφέων, όπως ο Βιρχίλιο Πινιέρο, που εξαιτίας των διώξεων δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν το έργο τους. Όμως, είναι και κάτι ακόμα. Τη «μάσκα» τελικά τη φοράει σ’ ένα φιλοκυβερνητικό, μόνο που αυτός δεν υπήρξε αληθινός επαναστάτης! Προσπερνώντας αυτές τις «μεσοβέζικες θέσεις», κρατάς στο τέλος τη βουτηγμένη σε σεξουαλική ένταση, κουβανέζικη, αλά Παδούρα ατμόσφαιρα, αλλά και τους τρόπους που βρίσκουν οι κάτοικοι της Αβάνας να αντιπαρέρχονται των στερήσεων.
Δημήτρης Μαστρογιαννίτης (Athensvoice, τχ:340 - 30/03/2011)
Παδούρα Λεονάρδο : «Ζω στην Κούβα... γιατί έτσι κάνω κέφι»
Της: Μικέλας Χαρτουλάρη (Τα Νέα, 15/1/2011)
Είναι Κουβανός μέχρι το κόκαλο, εκφράζει την πρώτη γενιά που μεγάλωσε με την κουβανική επανάσταση και 20 χρόνια τώρα φωτίζει με τα αστυνομικά του μυθιστορήματα τη σκληρή πραγματικότητα στη χώρα του Κάστρο, που «δεν είναι Παράδεισος ούτε όμως Κόλαση». Σήμερα μιλά στο «Νσυν» για μια από τις πιο μελανές σελίδες της Ιστορίας της.
Βρισκόμαστε στην Κούβα το 1989, όταν ένας τραβεστί βρίσκεται στραγγαλισμένος στο δάσος της Αβάνας. Είναι ο γιος ενός ανώτερου κομματικού στελέχους, του εκπροσώπου της χώρας στη UΝΙCΕF, και φοράει ένα κόκκινο φουστάνι. Ενα ρούχο που είχε χρησιμοποιηθεί το 1971 από έναν εξέχοντα κουβανό θεατράνθρωπο για μια παράσταση που θα ανέβαινε στην Αβάνα και το Παρίσι, αλλά ματαιώθηκε. Επειτα από αυτό ο θεατράνθρωπος, που έλαμπε στους κύκλους της αριστερής γκέι ιντελιγκέντσιας, εξαφανίστηκε από το προσκήνιο και κατέληξε βιβλιοθηκάριος. Γύρω του, γνωστοί, συνεργάτες και εραστές έκαναν τα στραβά μάτια. Τώρα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει και ο θεατράνθρωπος θέλει να μιλήσει...
Πίσω από αυτήν την υπόθεση κρύβεται η μακριά ιστορία των διώξεων των ομοφυλόφιλων στην Κούβα μεταξύ 1965-1995. Αυτήν σκαλίζει ο διάσημος πλέον 55χρονος κουβανός συγγραφέας Λεονάρδο Παδούρα, παλιός μαχητικός δημοσιογράφος, με πτυχίο στη λατινοαμερικανική λογοτεχνία, σε ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του με ήρωα τον υπαστυνόμο Μάριο Κόντε, που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά (Εκδ. Καστανιώτης, μτφ.σημειώσεις Κώστας Αθανασίου). Είναι οι «Μάσκες»... που κρύβουν την άλλη αλήθεια ανθρώπων και πραγμάτων, τη γυναικεία φύση των αντρών, την υποκρισία των διανοουμένων, το αντεπαναστατικό πρόσωπο της επανάστασης κ.ο.κ. Το ευρύτερο κοινό έχει πάρει μια γεύση του ζητήματος μέσα από τις ταινίες «Φράουλα και σοκολάτα» (1993) και «Πριν πέσει η νύχτα» (2000), βασισμένες στα βιβλία του Σενέλ Πας και του Ρεϊνάλντο Αρένας αντίστοιχα, αλλά ο Παδούρα είναι πιο διεισδυτικός και πιο σφαιρικός, παραπέμποντας και στις περιπτώσεις κορυφαίων γκέι συγγραφέων, όπως ο Χοσέ Λεσάμα Λίμα, ο Σεβέρο Σαρντούι, ο Βιρχίλιο Πινιέρο (κυρίως) κ.α.
Με αυτήν την αφορμή «ΤΑ ΝΕΑ» του έθεσαν ερωτήματα για το χθες και το σήμερα της Κούβας. Κι εκείνος απάντησε ευθέως:
«Εχω βιώσει πολλές φορές την εμπειρία της συναίνεσης και της σιωπής της κοινωνίας μπροστά στις αυθαιρεσίες της εξουσίας. Βλέπετε, η κουβανέζικη κοινωνία είναι οικοδομημένη σαν μια πυραμίδα, στην οποία κατεβαίνουν από πάνω οι πολιτικές, οι προσανατολισμοί, οι αποφάσεις και, παρ΄ όλο που σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει διαβούλευση με τον “λαό”, αυτή γίνεται σχεδόν πάντα με τρόπο αρκετά τυπικό, αφού οι αληθινές αποφάσεις παίρνονται στις ανώτερες σφαί ρες. Και έχουν υπάρξει πολλές τέτοιες αποφάσεις που μας έχουν φανεί λάθος, αλλά δεν υπάρχουν μηχανισμοί επαρκείς μέσα από τους οποίους να προσπαθήσει κανείς να τις ανατρέψει».
Η επανάσταση κυνήγησε τους ομοφυλόφιλους
- Κατά τη δεκαετία του ΄70 οι ομοφυλόφιλοι διώκονταν ανελέητα στην Κούβα και υπήρχαν αυστηροί περιορισμοί στα δικαιώματά τους. Ησασταν πολύ νέος τότε. Πώς έφτανε μέχρι εσάς ο απόηχος εκείνων των γεγονότων;
- Θυμάμαι πολύ καλά κάτι που έμαθα από μικρό παιδί: η ομοφοβία που αποτελούσε (θέλω να πιστεύω ότι η χρήση του παρατατικού είναι σωστή) μέρος της οικογενειακής και κοινωνικής παιδείας στην Κούβα είχε επίσης και μια συναίνεση πολιτική. Μεγάλωσα σε έναν κόσμο όπου η οικογένεια έβλεπε την ομοφυλοφιλία ως εκφυλισμό. Αυτή η νοοτροπία είχε καταβολές που χάνονταν στις ίδιες τις ρίζες της κουβανικής κοινωνίας, στην επίδραση της δυτικής, ισπανικής, ιουδαϊκο-χριστιανικής κουλτούρας και στις φαλλοκρατικές αντιλήψεις των αφρικανικών θρησκειών, που με το πέρασμα του χρόνου έγιναν αφροκουβανικές. Ωστόσο, δίπλα στην κοινωνική απόρριψη υπήρχε και η πολιτική απόρριψη του ομοφυλόφιλου, αφού «επισήμως» η ομοφυλοφιλία εθεωρείτο στάση, αν όχι αντεπαναστατική, τουλάχιστον μη επαναστατική, αντίθετη προς τον «νέο άνθρωπο» που (ανεπιτυχώς) επιδιώχθηκε να δημιουργηθεί στην Κούβα από τη δεκαετία του 1960 και ύστερα. Ετσι, την εποχή που σπούδαζα στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, στα μέσα του ΄70, θυμάμαι πως παραβρέθηκα στις «διαδικασίες εμβάθυνσης της επαναστατικής συνείδησης». Και άκουσα, ως μια από τις πιο φοβερές κατηγορίες, ότι ορισμένοι σύντροφοι είχαν «ομοφυλοφιλικές τάσεις»... λόγος που υπήρξε αρκετός ώστε κάποιοι να εξοστρακιστούν.
- Ηταν σκληρότερη η αντιμετώπιση των ομοφυλόφιλων που ήταν διανοούμενοι ή καλλιτέχνες;
- Ηταν διαφορετική στο βαθμό που ήταν διαφορετικός ο ρόλος τους και η κοινωνική τους προβολή, αλλά στην ουσία ήταν ίδια για έναν μαέστρο, έναν εργάτη και έναν φοιτητή... Η διαφορά, όσον αφορά τους καλλιτέχνες, ήταν ότι μετά το τρομακτικό Συνέδριο Παιδείας και Πολιτισμού του 1971 επιβλήθηκε επιπλέον η απαγόρευση να «εκπροσωπούν» τη χώρα σε διεθνή γεγονότα, η αποβολή τους από ομάδες θεάτρου και χορού, η απόφαση να σταλούν σε Κέντρα Παραγωγικής Εργασίας για να επανεκπαιδευτούν μαζί με τους εργάτες... Πάμπολλοι ηθοποιοί, μουσικοί, ζωγράφοι και συγγραφείς, ακόμα και πρώτου επιπέδου, περιθωριοποιήθηκαν επειδή ήταν ομοφυλόφιλοι. Και αυτό συνέβη στην Κούβα πριν από 40 χρόνια, αλλά επαναλήφθηκε πολλές φορές, για πολύ καιρό.
- Πριν από μερικούς μήνες, ο Φιντέλ Κάστρο, ανέλαβε την ευθύνη για τις διώξεις των ομοφυλόφιλων εκείνη την εποχή, λέγοντας πως ήταν λάθος. Σήμερα υπάρχει στην Κούβα ένα Εθνικό Κέντρο για τη Σεξουαλική Εκπαίδευση, με διευθύντρια τη Μαριέλα Κάστρο, και οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις έχουν αποποινικοποιηθεί από το 1979. Αυτές οι αλλαγές στο επίπεδο του κράτους έχουν καθόλου θεραπεύσει την κοινωνική ομοφοβία;
- Σήμερα όλες οι πιέσεις έχουν μειωθεί ή έχουν εκλείψει. Το πιο σημαντικό δεν είναι ότι έχει εξαφανιστεί η πολιτική κατηγορία περί «αναξιοπιστίας» των ομοφυλόφιλων, αλλά, κυρίως, ότι σε επίπεδο κοινωνικό, οικογενειακό και ατομικό η ανεκτικότητα έχει αυξηθεί σε βαθμό αξιοσημείωτο, παρά κάποια ιστορικοπολιτισμικά κατάλοιπα τα οποία ακόμα μπορεί να συναντήσει κανείς. Είναι γεγονός ότι σήμερα πολλοί άνθρωποι ομολογούν την ομοφυλοφιλική επιλογή τους, ότι σε όλη τη χώρα ζουν ζευγάρια αντρών ή γυναικών ομοφυλόφιλων, χωρίς αυτό να αποτελεί σκάνδαλο. Αυτή η αλλαγή αποτελεί σημαντικό μέρος των πολλών αλλαγών που έχουν συντελεστεί στη συνείδηση των Κουβανών τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι οποίες ήταν πολύ σκληρές για την καθημερινότητα των ανθρώπων, με πολλές στερήσεις, αλλά και με κερδισμένες ελευθερίες, οι οποίες δεν θεσπίστηκαν «από τα πάνω», αλλά αποκτήθηκαν μέσα από την καθημερινή πράξη.
- Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ένα «αριστερό καθεστώς» και μια «επαναστατική κοινωνία» αποδέχτηκαν μια κατάσταση καταστολής και διακρίσεων για λόγους σεξουαλικής επιλογής;
- Η εξήγηση είναι διπλή: από τη μια υπήρχαν οι ιστορικές αιτίες που σας ανέφερα προηγουμένως και από την άλλη το ότι ο σοσιαλισμός είχε παντού την ίδια στάση απόρριψης των ομοφυλόφιλων, επειδή θέλησε να οικοδομηθεί στη βάση της ομοιομορφίας και όχι στη βάση της αποδοχής της διαφοράς και της ανεκτικότητας απέναντι στον άλλον. Αυτό ήταν ένα τεράστιο λάθος, που ξεκίνησε από τον Λένιν και το οποίο ακολούθησαν όλα τα σοσιαλιστικά συστήματα. Προκειμένου να εδραιωθούν στην εξουσία, εξόντωναν εχθρούς και καταπίεζαν τα «μαλθακά κομμάτια» της κοινωνίας (ομοφυλόφιλους, θρησκευόμενους κ.λπ.).
Δημοσίευση σχολίου