Υπήρχε και ο λεγόμενος «πλατωνικός» έρωτας, τον οποίο οι Αθηναίοι είχαν περί πολλού, αφού είχαν αποδεσμεύσει το θεό Έρωτα, από την αμιγή σεξουαλική δραστηριότητα, όπως είχαν ευφυώς διακρίνει και την Ουρανία από την Πάνδημη Αφροδίτη. Έτσι, την Ακαδημία της Αθήνας κοσμούσαν όχι μόνο το άγαλμα της Αθηνάς, ως θεάς της Σοφίας, αλλά και του Έρωτα, στον οποίο μάλιστα έκαναν και θυσίες. Ως δύναμη που συνέχει το σύμπαν, ο ουράνιος Έρωτας, ενέπνεε υψηλά ιδανικά σε εραστές και ερωμένους. Ο Ιερός Λόχος των Θηβών απαρτιζόταν από άνδρες που τους έδενε αυτή η πλατωνική επιθυμία και προτίμησαν να πέσουν στη μάχη υπερασπιζόμενοι την πατρίδα και την τιμή τους. Οι κάτοικοι της Σάμου είχαν αφιερώσει ένα γυμναστήριο στον Έρωτα και είχαν θεσπίσει μια γιορτή προς τιμή του φτερωτού θεού, την οποία ονόμασαν «Ελευθέρια», αφού θεωρούσαν ότι χρεωστούν την ελευθερία τους στους εραστές και στους ερωμένους τους που πολέμησαν για το ιδανικό της Ελευθερίας. Και οι Αθηναίοι, σύμφωνα με τον Αθήναιο, όφειλαν τη δημοκρατία τους στους τυραννοκτόνους εραστές Αρμόδιο και Αριστογείτονα, που δολοφόνησαν τον Ίππαρχο, ο οποίος είχε θίξει την αδελφή του Αρμόδιου. Και ήταν φυσικό οι Πεισιστρατίδες, αμέσως μόλις έχασαν τα προνόμια που τους έδινε η τυραννία, να προσπαθήσουν να δυσφημίσουν το θεό του έρωτα και να απαξιώσουν τις εορταστικές τελετές προς τιμή του.
Είναι, λοιπόν, σαφές και εύλογο ότι κατά τη διάρκεια των συμποσίων οι εραστές και ερωμένοι, ξαπλωμένοι ανά δύο στα ανάκλιντρα και επιβοηθούμενοι από τη βακχική μέθη και τους τολμηρούς χορούς και από την ευθυμία της βραδιάς, έβρισκαν την ευκαιρία να εκφράζουν την τρυφερότητά τους με χειρονομίες, και όχο μόνο. Αναφέρεται, μάλιστα, η περίπτωση του Σοφοκλή, που ζητούσε επίμονα να τον φιλήσει ένας οινοχόος, μέχρι που κατάφερε να του αποσπάσει με τέχνασμα το φιλί του. Ο υπερβολικός όμως έρωτας, όπως και καθετί που ξεπερνούσε το μέτρο, θεωρούνταν ντροπή και όνειδος, ανίατη αρρώστια για τον ελεύθερο Αθηναίο, που έβλεπε να εξανεμίζεται εκτός από την περιουσία του και η υπόληψή του στην κοινωνία. Η αιδημοσύνη ήταν απαραίτητη αρετή.
Η ωραιότητα των περισταμένων στα συμπόσια και των ατόμων που ήταν επιφορτισμένα με την ψυχαγωγία τους θα ήταν οπωσδήποτε μια βασική συνιστώσα της επιτυχίας της βραδυάς. Όπως εξάλλου είπε ο Ευριπίδης (Αθήναιος, «Δειπνοσοφιστών» ΙΓ’ 566 b2-3):
…και πρώτα η ωραιότητα αξίζει να κυβερνά.
Κωνσταντίνος Μπούρας: Αρχαίο φαγοπότι (Αρμονία)
2 σχόλια:
Ψυχαγωγική αφήγηση, βασισμένη στον Αθήναιο, στον Αριστοφάνη, στον Μένανδρο, στον Ευριπίδη, στον Όμηρο, στον Αρχίλοχο και σ’ άλλους ποιητές.
Στη σημερινή κρίσιμη εποχή που διανύουμε, το εικοστό πέμπτο βιβλίο του θεατρολόγου και κριτικού Κωνσταντίνου Μπούρα φιλοδοξεί να μας χαρίσει μια νότα χαράς και αισιοδοξίας προσφέροντάς μας μια "φέτα ζωής" του αρχαίου κόσμου. Είναι σημαντικό να δούμε πώς ακόμη και στα δύσκολα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου -και ειδικά τότε- οι Αθηναίοι διασκέδαζαν με την ψυχή τους και διακωμωδούσαν τα πάντα. Φιλοσοφώντας και έχοντας επίγνωση της ματαιότητας των εγκοσμίων -και όχι μόνο- δεν τα περιφρονούσαν, αλλά, αντίθετα, τα τιμούσαν - και μάλιστα με το παραπάνω. Πρεσβεύοντας πως "ο μεν βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρά", φρόντιζαν να διανθίζουν τη διασκέδασή τους με ευφάνταστα φαγητά και ποτά, και να απολαμβάνουν την ψυχαγωγία τους στο έπακρο επινοώντας ομαδικά παιχνίδια και καινοφανή θεάματα για όλες τις ορέξεις. Έτσι, η ζωή τους γινόταν έργο τέχνης και το σώμα τους ναός, στον οποίο τιμούσαν όλες τις επίγειες ηδονές χωρίς να νιώθουν κατόπιν ενοχές και υποκρισία, με την απαραίτητη όμως αιδώ, την οποία επέβαλλαν η κοσμιότητα, η αξιοπρεπής διαβίωση, τα χρηστά ήθη και οι νόμοι του κράτους.
Το παρόν βιβλίο βασίζεται όχι μόνο σε σωζόμενα αρχαία κείμενα, αλλά και σε έργα τέχνης και αρχιτεκτονικής που έφτασαν έως εμάς. Έρχεται να μας διαφωτίσει με εύληπτο τρόπο τόσο για την προετοιμασία ενός τυπικού αρχαίου συμποσίου, την προμήθεια των υλικών, την προετοιμασία του σπιτιού και την παρασκευή του φαγητού, την υποδοχή των καλεσμένων (αλλά και των... απρόσκλητων), τις φάσεις και τα στάδια της γιορτής, το ξεσάλωμα (ή ξεφάντωμα του τέλους), την αποχώρηση (ή την εκδίωξη) των καλεσμένων, τους πορτοφολάδες, που καραδοκούσαν στα σκοτεινά δρομάκια για να γδύσουν (κυριολεκτικά) τους μεθυσμένους χαροκόπους, όσο και για την επόμενη... μέρα, αλλά και για το φαγοπότι σε ταβέρνες, θέατρα και αγρούς. Κι όλα αυτά μέσα από μια ανάλαφρη αφήγηση.
Kαι ο πλατωνικός έρωτας είναι καλός, και ο πραγματικός είναι καλός...
Και πάνω και από τον έρωτα, υπάρχει η Αγάπη που τα υπερκαλύπτει όλα...
Δημοσίευση σχολίου