Τετάρτη, Ιουλίου 21, 2010

No 698












Πολλά πράγματα συνωμότησαν για να τον αποθαρρύνουν, το χειρότερο απ’ όλα όμως ήταν το σφοδρό ξύπνημα αισθημάτων για τον Λουκά, μια και ο Μπάιρον πίστευε ότι, όπως συνέβη με τον Έντελστον και τον Ρόμπερτ Ράστον, έτσι και ο νεαρός ακόλουθος θα γινόταν αιχμάλωτος του συνήθους μαγνητισμού του. Μόνο που αυτό δεν συνέβη. Για τον Λουκά, ο Μπάιρον ήταν γέρος, τα μαλλιά του είχαν αρχίσει να γκριζάρουν, τα δόντια του είχαν λεκιαστεί, είχε τάση προς την παχυσαρκία, ήταν απλώς ένας δυνάστης που πρόσφερε στολές, χρυσές περικεφαλαίες και όλα τα στολίδια ενός πολεμιστή. Για τον Μπάιρον, η δυσφορία του Λουκά ήταν ανησυχητική «σαν μάτι έχιδνας». Στα τριακοστά έκτα γενέθλιά του, τον Ιανουάριο του 1824, μολονότι καταλάβαινε ότι οι σεξουαλικές ικανότητες του έφθιναν, έγραψε ένα ποίημα για το πείσμα του έρωτα, ακόμα και σε μια καρδιά που γερνά:

Ώρα να πάψει να ταράζεται η καρδιά
Σαν άλλες πια έχει πάψει να ταράζει’
Μα κι αν ακόμα δεν μπορώ να αγαπηθώ
ας αγαπώ!
(…)
Η που τον κόρφο μου βαραίνει πυρκαγιά
Μοιάζει μ’ ηφαίστειο σε νησί μονάχο
Δαυλός κανείς δεν άναψε με τούτη τη φωτιά -
Μια νεκρική πυρά

Έντνα Ο’ Μπράιεν: Λόρδος Μπάιρον. Οι έρωτές του (Μεταίχμιο)

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ο λόρδος Μπάιρον ήταν ο πρώτος ροκ σταρ
Της ΒΕΝΑΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Η σημαντική Ιρλανδέζα συγγραφέας Εντνα Ο' Μπράιεν θα μπορούσε να εμπνευστεί από το ρομαντικό ποιητή ακόμη έναν από τους ακραίους ήρωες των μυθιστορημάτων της. Προτίμησε να γράψει μια μίνι βιογραφία του, εστιάζοντας στους έρωτές του με γυναίκες και άντρες. Μην ξεχνάμε ότι το τελευταίο μεγάλο πάθος της ζωής του ήταν ένα Ελληνόπουλο, ο Λουκάς

Διαβάζεται μονορούφι σαν μυθιστόρημα. Και προσφέρει πλήθος ευκαιριών για ζωηρές συζητήσεις το βράδυ στην παρέα. Σε μια χώρα όπου ακόμα βαφτίζουμε τα παιδιά μας «Βύρωνα», αλλά χρόνο πολύ δεν διαθέτουμε στην ανάγνωση βιβλίων, μια μίνι βιογραφία του Αγγλου ποιητή που πέθανε στο Μεσολόγγι και έγινε εθνικός μας ήρωας είναι ό,τι το καλύτερο. Πόσο μάλλον αν η σπουδαία συγγραφέας που την υπογράφει έχει διαλέξει να σταθεί κυρίως στην ερωτική ζωή αυτού που οι σύγχρονοί του είχαν αποκαλέσει «δεύτερο Καλιγούλα».

Το βιβλίο «Λόρδος Μπάιρον, οι έρωτές του» της Εντνα Ο'Μπράιεν (εκδόσεις Μεταίχμιο) είναι το πιο πρόσφατο έργο της 80χρονης σήμερα διάσημης Ιρλανδέζας μυθιστοριογράφου, αλλά και βιογράφου, με τον ίδιο πάντα συμπυκνωμένο τρόπο, του Τζέιμς Τζόις («Η απόκρυφη όψη μιας μεγαλοφυΐας», εκδόσεις Νεφέλη).

Οι κριτικές που πήρε το 2009 όταν κυκλοφόρησε στην Αγγλία, χωρίς να είναι διθυραμβικές, διαπίστωναν ότι η Ο'Μπράιεν κατάφερε ακριβώς αυτό που της ζήτησε ο εκδοτικός οίκος Weidenfeld & Nicolson και είναι, ίσως, μια καινούργια λογοτεχνική μόδα: μια σύντομη, δηλαδή, βιογραφία του λόρδου Βύρωνα (η ελληνική έκδοση είναι 186 σελίδες), χωρίς περιττές σημειώσεις, υποσημειώσεις, παραπομπές και βιβλιογραφίες.

Αλλωστε, για τον λόρδο Βύρωνα (1788-1824) έχουν ήδη γραφτεί τα πάντα. Από τον ίδιο, τις ερωμένες του και τους φίλους του. Και, φυσικά, από πολλούς μελετητές και βιογράφους του τους επόμενους δύο αιώνες. Τι αποκαλύψεις περίσσευαν στην Εντνα Ο'Μπράιεν να κάνει; Δεν ήταν αυτός, όμως, ο στόχος της. Τον δηλώνει με ειλικρίνεια στην εισαγωγή του βιβλίου της: «Πάντα μου άρεσε να γράφουν συγγραφείς για άλλους καλλιτέχνες». Και αναφέρει τον Ρίλκε που ασχολήθηκε με τον Ροντέν, αλλα κυρίως τα δοκίμια που έκλεισε η Βιρτζίνια Γουλφ στον τόμο «The common reader» (Ο κοινός αναγνώστης), γράφοντας για την Τζέιν Οστεν, την Τζορτζ Ελιοτ, τον Τζόζεφ Κόνραντ και άλλους με έναν τρόπο άμεσο, αισθαντικό, σαν να ήταν κι αυτή εκεί και να παρακολουθούσε την καθημερινότητά τους.

Η Εντνα Ο'Μπράιεν είχε έναν επιπλέον από τους γνωστούς λόγους (θαυμασμός, περιέργεια κ.λπ.) για να καταπιαστεί με το ρομαντικό λόρδο. Ο γεμάτος πάθος και πάθη Μπάιρον θα μπορούσε, κάλλιστα, να είναι ένας από τους ήρωες και των δικών της μυθιστορημάτων. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά. Δεν λέγεται ότι η Εμιλι Μπροντέ τον χρησιμοποίησε ως πρότυπο του Χίθκλιφ στα «Ανεμοδαρμένα ύψη» της;

Το πρώτο βιβλίο της Ιρλανδέζας συγγραφέως, «The country girls», πίσω στη δεκαετία του '60 και σε μια αυστηρή, κλειστή και θρησκόληπτη Ιρλανδία, έδωσε μπόλικη δουλειά στους παπάδες. Από τους άμβωνες καλούσαν τους πιστούς να το κάψουν. Χαρακτηρίστηκε σκανδαλώδες και ιερόσυλο. «Μου αρέσουν οι συγγραφείς που σπάνε τους κανόνες», δήλωνε και δηλώνει η Ο'Μπράιεν.

Ετσι εξοπλισμένη ηθικά, στρώθηκε στη δουλειά για τη βιογραφία του Μπάιρον. Στηρίχτηκε, κυρίως, όπως μας λέει, στους 12 τόμους των επιστολών και των ημερολογίων του («Letters and Journals»), την έκδοση των οποίων επιμελήθηκε ο Λέσλι Μάρτσαντ, ο περίφημος βιογράφος του ποιητή. Το τρίτομο έργο του, που εκδόθηκε το 1957, θεωρείται ακόμα αξεπέραστο. «Θεωρούσα ότι, σε σύγκριση με ένα μυθιστόρημα, η βιογραφία του Μπάιρον θα ήταν πιο εύκολη και ξεκούραστη υπόθεση», ομολογεί η Ο'Μπράιεν. Λάθος. Για να γράψει 60 χιλιάδες λέξεις, χρειάστηκε τρία χρόνια.*

Ανώνυμος είπε...

Η ομοφυλοφιλία του δεν ήταν ένα περαστικό επεισόδιο

- Ποια ήταν η σχέση σας με τον Μπάιρον πριν αποφασίσετε να γράψετε τη βιογραφία;

«Πάντα θαύμαζα την ποίησή του και τον τεράστιο όγκο των επιστολών του. Δεν είμαι, άλλωστε, η μόνη. Το ίδιο μεγάλο θαυμασμό είχαν για τον Μπάιρον ο Τζέιμς Τζόις και η Βιρτζίνια Γουλφ».

- Γιατί επικεντρωθήκατε ειδικά στους έρωτές του, με γυναίκες και άντρες;

«Εστίασα στην ερωτική του ζωή γιατί συνεχώς ερωτευόταν και ξαναερωτευόταν και έλεγε ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς να έχει ένα αντικείμενο λατρείας».

- Ενδιαφέρονται οι σημερινοί Βρετανοί για τον Μπάιρον; Και με ποιον τρόπο; Για το ποιητικό του έργο ή για τα σκάνδαλα της ζωής του;

«Το όνομα του Μπάιρον ανακύπτει όλη την ώρα στις αγγλικές εφημερίδες και τα περιοδικά, αλλά δεν έχω ιδέα πόσοι πραγματικά διαβάζουν σήμερα τα έργα του. Είναι περισσότερο σύμβολο πια παρά ποιητής».

- Πώς θα κρίνατε, με τα μάτια μιας σημερινής γυναίκας, τη συμπεριφορά και σχέση του Μπάιρον με τις γυναίκες; Αγάπησε πραγματικά κάποια από όλες αυτές;

«Ο Μπάιρον αγαπούσε τις γυναίκες, αλλά όπως πολλοί άλλοι ποιητές ένιωθε την ανάγκη και να ξεφεύγει από αυτές. Ηταν πολύ καυστικός απέναντι στην ίδια τη μητέρα του και τελικά και απέναντι στη σύζυγό του, Αναμπέλα Μίλμπανκ. Τη μεγαλύτερη σκληρότητά του την κράτησε, όμως, για την Κλερ Κλέρμοντ, η οποία συνέλαβε από αυτόν ένα παιδί. Αλλά το μικρό κορίτσι, η Αλέγκρα, εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του. Οσο για το αν αγάπησε πραγματικά κάποια από την ατελείωτη διαδοχή γυναικών στη ζωή του, μόνο το πνεύμα του λόρδου Μπάιρον θα μας έδινε απάντηση».

- Πώς εξηγείτε την απίστευτη σκληρότητά του απέναντι στη σύζυγό του;

«Η σκληρότητα απέναντι στην Αναμπέλα Μίλμπανκ ήταν πραγματικά πέραν κάθε λογικής. Και η δική της, όμως, ιστορία στη συνέχεια μας δείχνει ότι ήταν μια αδιάλλακτη, δύσκαμπτη γυναίκα, που ζητούσε να πάρει την εκδίκησή της για όσα της έκανε».

- Ηταν συνηθισμένο στην Αγγλία του 1800 να αντιδρά με τέτοιο εξωστρεφή τρόπο, δημιουργώντας σκάνδαλο, και να ζητά διαζύγιο μια κακοποιημένη σύζυγος;

«Δεν ξέρω».

- Ο Μπάιρον ερωτεύτηκε με πάθος άλλους άνδρες. Δεν τόλμησε, όμως, ποτέ, αν και ελεύθερο πνεύμα, να το παραδεχθεί δημόσια. Γιατί;

«Η ομοφυλοφιλία του κράτησε όλη του τη ζωή, δεν ήταν δηλαδή ένα περαστικό επεισόδιο των σχολικών του χρόνων. Δεν ήταν δυνατόν, όμως, να αναφερθεί δημόσια, γιατί εθεωρείτο τότε έγκλημα, για το οποίο θα μπορούσε, όπως και οποιοσδήποτε άλλος, να τιμωρηθεί. Οπως ξέρετε -το γράφω στο βιβλίο μου- ένιωσε τον τελευταίο του μεγάλο έρωτα ενώ βρισκόταν στο Μεσολόγγι, για ένα νεαρό Ελληνόπουλο, τον Λουκά».

- Πώς θα ερμηνεύατε με σύγχρονους ψυχαναλυτικούς όρους το πάθος του για την αδελφή του Αυγούστα;

«Νομίζω ότι ήταν μια αυθεντική, ανυπόκριτη αγάπη μεταξύ αδελφού και αδελφής. Και όπως προέρχονταν και οι δύο από τον ίδιο, τρελό πατέρα, κανένας τους δεν νοιαζόταν υπερβολικά για θέματα ηθικής».

- Η βυρωνομανία που δημιουργήθηκε στην Αγγλία πριν από δύο αιώνες θυμίζει όλες τις σημερινές μας ψυχώσεις για καλλιτέχνες και διασημότητες, πάντα λίγο «καταραμένους»: από τον Γουόρχολ, τον Λένον και τον Πρίσλεϊ μέχρι την Νταϊάνα. Θα διαλέγατε ποτέ ανάμεσά τους έναν σύγχρονο Μπάιρον;

«Θα έλεγα ότι ο Μπάιρον ήταν ο πρώτος ροκ σταρ. Υπάρχουν πολλές διασημότητες σήμερα, αλλά κανένας δεν έχει τη δική του ευφυΐα και γνώση. Ετσι, αν διάλεγα έναν σύγχρονο "Μπάιρον", θα ήταν μια τεράστια προσβολή προς το πρόσωπό του».

- Οι πολιτικές του απόψεις (η λατρεία του για τον Ναπολέοντα και η αφοσίωσή του στους εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες Ιταλών και Ελλήνων) δεν ήταν συνηθισμένες για έναν άνδρα της τάξης του. Πώς θα ένιωθε, άραγε, σήμερα ο Μπάιρον σε μια Ευρώπη και μια Βρετανία πολυπολιτισμικές;

«Πιστεύω ότι θα είχε έντονη περιέργεια για οτιδήποτε αφορούσε τις σχέσεις Δύσης και Ανατολής. Αλλα ίσως να έβρισκε ότι ο σημερινός μας κόσμος έχει πολύ λιγότερη ποίηση από τη δική του εποχή».

Ανώνυμος είπε...

- Ο Μπάιρον καταδίκασε την αρπαγή των Μαρμάρων του Παρθενώνα από τον Ελγιν, έγραψε μάλιστα και ένα ποίημα στο οποίο η θεά Αθηνά τον καταριέται για την πράξη του («The curse of Minerva»). Εσείς τι πιστεύετε; Πρέπει το Βρετανικό Μουσείο να τα επιστρέψει στην Ελλάδα;

«Υποστηρίζω ανεπιφύλακτα την άποψη ότι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα πρέπει να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Αλλά μην ξεχνάτε ότι είμαι Ιρλανδέζα. Οποιοσδήποτε, όμως, ανεπηρέαστος, αμερόληπτος άνθρωπος, ειδήμων ή μη, θα πρέπει να έχει φτάσει στο ίδιο συμπέρασμα. Οτι, δηλαδή, τα Μάρμαρα λεηλατήθηκαν και κλάπηκαν από το λόρδο Ελγιν και τους άνδρες του».

- Εχετε επισκεφθεί ποτέ το Μεσολόγγι, να δείτε το μέρος στο οποίο πέθανε ο Μπάιρον;

«Δυστυχώς, δεν είχα μέχρι σήμερα την ευκαιρία να το επισκεφθώ».

Οι γυναίκες της ζωής του
Αυγούστα Λι, η αδελφή (1783-1851)

Το πραγματικό πάθος της ζωής του Μπάιρον, η μεγαλύτερη αδελφή του, κόρη του πατέρα του, του «τρελο-Τζακ» Μπάιρον, από τον πρώτο του γάμο. Η Αυγούστα παντρεύτηκε τον Τζορτζ Λι, έκανε μαζί του παιδιά, αλλά η τρίτη κόρη του ζευγαριού, η Μεντόρα, πιθανολογείται ότι ήταν καρπός της ερωτικής σχέσης των δύο αδελφών. Ο ποιητής όταν πρωτοείδε το παιδί έγραψε σε έμπιστη φίλη του: «Ευτυχώς δεν μοιάζει με πίθηκο». Την εποχή εκείνη οι άνθρωποι πίστευαν ότι η αιμομιξία γεννάει τέρατα.

Λαίδη Καρολάιν Λαμπ, η έξαλλη (1785-1828)

Αριστοκράτισσα με χρυσά κοντοκουρεμένα μαλλιά, αγορίστικη ομορφιά και ακραίο χαρακτήρα. Αν και παντρεμένη, το σύντομο ειδύλλιό της με τον Μπάιρον πήρε μεγάλη δημοσιότητα προκαλώντας σκάνδαλο. Προσκολλήθηκε πάνω του αρρωστημένα, μπούκαρε στα δωμάτιά του ντυμένη ιπποκόμος, έκαιγε σε δημόσια άουτο ντα φε τα βιβλία του. Ο Μπάιρον παντρεύτηκε για να γλιτώσει.

Αναμπέλα Μίλμπανκ, η σύζυγος (1792-1860)

Ασχημούλα, διανοούμενη, πλούσια, αλλά λιγότερο από όσο έλπιζε ο Μπάιρον, ήταν το μεγάλο θύμα του. Τη φλέρταρε με επιστολές δύο χρόνια, αλλά αυτή αρνιόταν τον δήθεν έρωτά του γιατί «δεν ήθελε να μπει σε μια οικογένεια με ιστορικό τρέλας». Υπέκυψε, δυστυχώς, για να περάσει στα χέρια του μαρτύρια (την έβαζε να παρακολουθεί τις ερωτικές συναντήσεις του με την αδελφή του, Αυγούστα). Το διαζύγιο που ζήτησε και πήρε η Αναμπέλα και για λόγους «αφύσικης σεξουαλικής συμπεριφοράς» ίσως ήταν η αιτία που ο Μπάιρον εγκατέλειψε για πάντα την Αγγλία. Απέκτησε μαζί του ένα παιδί, την Αντα.

Κλερ Κλέρμοντ, το θύμα (1798-1879)

Ετεροθαλής αδελφή της Μέρι Σέλεϊ, συγγραφέως του «Φρανκενστάιν», την έπεσε στον ποιητή, αλλά την πάτησε. Ο Μπάιρον αδιαφορούσε γι' αυτήν παντελώς και την θεωρούσε «παλιοθήλυκο». Ακόμα σκληρότερα φέρθηκε στην κόρη που του χάρισε. Αν και πήρε τη μικρή Αλέγκρα από τη δυστυχισμένη Κλερ για να της δώσει καλύτερη ανατροφή, ουσιαστικά την οδήγησε σε θάνατο το 1822, σε ηλικία 5 χρόνων, σε μοναστήρι της Ραβένας, όπου την είχε εγκαταλείψει μόνη και έρημη.

Τερέζα Γκουιτσιόλι, η Ιταλίδα (1800-1873)

Παντρεμένη κοντέσσα, υπήρξε ερωμένη του τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Κατάφερε να πάρει, για χάρη του, διαζύγιο από τον κόμη σύζυγό της, με την άδεια του Πάπα, κάτι που είχε να γίνει στη Ραβένα 200 ολόκληρα χρόνια. Ο πατέρας της ήταν αυτός που παρακίνησε τον ποιητή να πάρει ενεργό μέρος στον ξεσηκωμό των Ιταλών εναντίον των Αυστριακών. Σχεδόν επίσημη «χήρα» του Μπάιρον, έγραψε ένα χρονικό της παραμονής του στην Ιταλία.

Ελευθεροτυπία, 28/8/2010

Δάφνη Χρονοπούλου είπε...

Αφιερωμένο σε όποιον έφτασε ως εδώ:
Βύρων: Το τελευταίο ποίημα (Μετάφραση):ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΩ ΤΟ ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΕΚΤΟ ΕΤΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ
http://kastellakia.blogspot.com/2011/06/blog-post_20.html#axzz1jwoYgXHA