No 528

Victor Gadino

«Από μια έμφυτη κλίση που είχα για τον κόσμο των παραμυθιών», γράφει ο Ζενέ στο Ημερολόγιο ενός κλέφτη, «ήμουν έτοιμος να πράξω όχι σύμφωνα με τους νόμους της ήθικής, αλλά σύμφωνα με ορισμένους νόμους μιας μυθιστορηματικής αισθητικής». Το κριτήριο για να κρίνει κανείς μια πράξη ή έναν άνθρωπο δεν είναι το αγαθό που αυτός παράγει αλλά το ωραίο για το οποίο είναι αυτουργός, «το άσμα που ξεσηκώνει μέσα μου και το οποίο μεταφράζω σε λέξεις έτσι ώστε να μπορώ να σας το μεταδώσω». Στο έργο του Ζενέ «η αισθητική είναι αυτή που θεμελιώνει την ηθική», συνοψίζει ο Μισέλ Κορβέν χωρίς να έχει καμία συνέπεια αυτή του η διαίσθηση, η κατά τα άλλα απολύτως ακριβής’ διότι η υποταγή της ηθικής στην αισθητική είναι μια από τις θεμελιώδεις αρχές του λογοτεχνικού φασισμού από τον Ντ’ Ανούντσιο ως τον Μπαλζάκ.
Το ωραίο δένετια με τις πράξεις και με τους ανθρώπους που κατευθύνονται από το κακό. Η εξύμνηση της ομορφιάς του κακού, ή μάλλον της ομορφιάς της ηθικής υπέρβασης προς το κακό, ανήκει σε μια πολύ ισχυρή λογοτεχνική παράδοση της Ευρώπης από τον 19ο αιώνα και τη συναντάμε, με διάφορες μορφές, στον Μποντλέρ και στον Λοτρεαμόν, όπως ακριβώς βλέπουμε να πληθαίνουν στα τέλη του αιώνα οι δανδήδες οι οποίοι ισχυρίζονται πως κατευθύνουν τη ζωή τους όχι σύμφωνα με την τρέχουσα ηθική αλλά βασιζόμενοι στην αισθητική (…)
Ο Ζενέ υμνεί το μεγαλείο του εγκλήματος. Αυτή η ριζοσπαστική αναγωγή του εγκλήματος και του εγκληματία σε κάτι ποιητικό εντυπωσίασε τους συγχρόνους του, τον Κοκτό πρώτα απ’ όλους και στη συνέχεια τον Σάρτρ, οποίος αγορεύει με όρους του Καντ πάνω στο έγκλημα σαν άσκοπο στόχο, σαν μια «αισθητική πράξη».

Ιβάν Γιαμπλόνκα: Ζαν Ζενέ. Οι ανομολόγητες αλήθειες (Καστανιώτης)